Psychosociale risico’s van gig-economie voor werknemers

De gig-enonomie^*) verwijst naar een marktsysteem waarin bedrijven of organisaties werknemers inhuren voor het uitvoeren van korte opdrachten. De transacties geschieden volgens bemiddeling van online-arbeidsplatforms. Het werk wordt uitbesteed aan geografisch verspreid wonende personen of het wordt toegewezen aan personen in een specifiek gebied.

In het afgelopen decennium is de verscheidenheid aan werkzaamheden via online-arbeidsplatforms dramatisch toegenomen. Naast de specifieke risico’s die horen bij diverse soorten werk, hebben we ook te maken met de psychosociale risico’s die horen bij de manier waarop gig-banen worden georganiseerd.
Doel van het rapport Exposure to psychosocial risk factors in the gig economy van het European Trade Union Institute in Brussel is een uitgebreid overzicht geven van deze risico’s, alsmede het benoemen van de hiaten en het bepalen van strategieën om ze zoveel mogelijk te beperken.

De risico’s van gig-arbeid

Gig-arbeid brengt risico’s met zich mee voor werknemers op drie terreinen:

– Fysiek en sociaal isolement
Taken worden individueel uitgevoerd, zonder contact met en vaak in concurrentie met collega’s, wat resulteert in een gebrek aan sociale steun op de werkplek, een vervaging van de grenzen tussen werk en privéleven, en moeilijkheden bij het vaststellen van een consistente professionele identiteit.

– Algoritmisch management en digitaal toezicht
Constante monitoring en geautomatiseerde managementtechnieken dragen bij tot een steeds jachtiger werktempo, een gebrek aan vertrouwen in het platform en sterke machtsongelijkheid die de mogelijkheden van werknemers beperken om effectieve methoden te ontwikkelen om intern hun stem te laten horen.

• Verandering van werk en grenzeloze loopbanen
  Omdat gig-banen gebaseerd zijn op kortlopende opdrachten die slechts voor een beperkte tijd werk verschaffen, ervaren gig-werkers een voortdurende baanonzekerheid. Om hun baan te behouden geven ze zich over aan allerlei vormen van emotionele arbeid (emotional labour). Emotional labour wil zeggen: de hele dag met een glimlach door het leven gaan, ongeacht hoe je je echt voelt. Je doet het omdat anders je baas of de klanten wel eens over je zouden kunnen klagen dat je niet vrolijk genoeg bent.

Gebrek aan evenwicht

De rode draad die door deze specifieke risico’s loopt is een tamelijk groot gebrek aan evenwicht tussen de eisen die aan de arbeid van werknemers worden gesteld en de beschikbare organisatorische middelen om ermee om te gaan.
Hoewel voor elk van bovengenoemde factoren voorlopige bewijzen van werkdruk zijn gevonden, is meer onderzoek nodig om specifieke vormen van platform-management aan te wijzen die schadelijk zijn voor de arbeidsomstandigheden (Occupational Safety and Health – OSH).

Inzicht in deze factoren is essentieel om de wet- en regelgeving te verbeteren op een manier die bevorderlijk is voor het welzijn van gig-werknemers.

Exposure to psychosocial risk factors in the gig economy – A systematic review, door Pierre Bérastégui, European Trade Union Institute (ETUI), Brussel, januari 2021: https://beroepseer.nl
Pierre Bérastégu is onderzoeker bij ETUI in Brussel.

Noot:
^*) Gig-economie is een economie waarin zelfstandige arbeidskrachten tijdelijk, vaak voor een specifiek project worden ingehuurd. Taken die voorheen door vaste krachten, werknemers, werden verricht, worden nu verricht door flexibele krachten, op afroep beschikbaar. De term gig is oorspronkelijk een door jazz-musici gebruikte verbastering van engagement – een optreden.
De gig-economie wordt ook platform-economie genoemd, of klus-economie. Diensten en producten worden via (online) digitale platformen aangeboden en verhandeld. Voorbeelden zijn Uber en Airbnb. Vraag en aanbod worden daar bij elkaar gebracht.
De platformeconomie heeft de in het verleden opgebouwde zekerheden (arbeidsvoorwaarden en sociale zekerheid van werknemers) uitgehold.