Corruptie, systemische onrechtvaardigheid en een obsessie voor groei en winstmaken tegen elke prijs, hebben onze planeet in gevaar gebracht. Hoe we er zo’n puinhoop van hebben kunnen maken, beschrijft de Britse schrijver George Monbiot in zijn nieuwe boek: How did we get into this mess?
Monbiot schreef bestsellers als The Age of Consent: A Manifesto for a new world order en Captive state: The corporate takeover of Britain. Zijn voorlaatste boek heet Feral: Searching for enchantment on the frontiers of rewilding dat gaat over het weer ‘wild maken’ van Groot-Brittannië door o.m. schapenteelt te vervangen door natuurlijke ecosystemen.

Monbiot onderzoekt de gevolgen als we doorgaan met er een puinhoop van te maken en draagt oplossingen aan voor een betere toekomst. Een hoofdstuk van zijn boek is gewijd aan kleptoremuneration dat we zouden kunnen vertalen met kleptobeloning. Dat is loon stelen, het tegenovergestelde van loonfatsoen.
Er bestaat volgens Monbiot een omgekeerde relatie tussen nut en beloning. De lucratiefste en meest prestigieuze banen richten de meeste schade aan, terwijl de mensen die het nuttigste werk doen, het laagst betaald en het slechtst behandeld worden. Deze stelling gaat niet altijd op, maar Montbiot beweert dat ons leven niet kapot gemaakt wordt door niet-verdienende armen maar door onverdienstelijke rijken.

Op de non-profit nieuwssite Truthout legt hij uit hoe de omgekeerde wereld eruit ziet. Op een dag hoorde hij, luisterend naar de radio, thuiszorgwerkster Carole vertellen over haar werk. Het is haar taak drie maal per uur een bezoek te brengen aan een cliënt. Het bedrijf waarvoor ze werkt houdt geen rekening met reistijden en betaalt daar ook niet voor.
Dat betekent dat ze minder dan het minimumloon verdient. In de korte tijd die ze bij haar cliënten doorbrengt, moet ze hen uit bed halen, met hen naar het toilet gaan, hen wassen en aankleden, het ontbijt klaarmaken en hen medijcijnen toedienen. Als ze al even pauze kan nemen, dan brengt ze die door bij haar cliënten. Voor sommigen is zij de enige die ze op een dag zien.

Is er moeilijker of waardevoller werk te bedenken, vraagt Mombiot zich af? Toch wordt ze betaald met aanmerkingen en beledigingen, en een paar centen. Ze wordt toegeschreeuwd door familieleden als ze te laat is en niet genoeg tijd met de client doorbrengt, gevolgd door verwijten van het bedrijf die de klachten moet incasseren. Haar beroep wordt aangevallen in de media. De grote zorgorganisaties die de problemen zelf veroorzaken, schuiven de schuld door naar het verzorgend personeel. “Ïk vind het fijn naar de mensen toe te gaan; ik wil hen graag helpen, maar de constante kritiek is deprimerend”, vertelt ze. “Het is alsof je het nooit goed doet”.

De volmaakte bestuursvoorzitter

Carole’s ervaring is geen uitzondering. Een onderzoek van de Britse Resolution Foundation die tot doel heeft verbetering van de levensstandaard van de lagere- en middeninkomens, toont aan dat tweederde van de thuiszorgwerkers minder krijgt dan een leefbaar loon, noodzakelijk om in de basisbehoeften te voorzien. Net als Carole krijgt tien procent van hen minder dan het minimumloon. Dat is tegen de wet. Dit misbruik beperkt zich niet tot Groot-Brittannië en Noord-Ierland. In de V.S. ontvangt 27 procent van de thuiszorgwerkers een loon lager dan het wettige minimumloon.

Laten we ons eens voorstellen hoe het leven eruit ziet van degenen die zo’n zorgbedrijf runnen. We moeten dat wel doen vindt Monbiot, omdat de naam van het bedrijf waarvoor Carole werkt, niet bekend is: “Hoe meer ze snijden in de kosten, des te winstgevender hun bedrijf. Met andere woorden, hoe minder ze om de medewerkers geven, des te beter het bedrijf boert. De volmaakte bestuursvoorzitter is, gezien vanuit het standpunt van de aandeelhouders, op en top een een sociopaath. Zulke mensen worden snel rijk. Ze worden geprezen door de regering als welvaart creërende mensen. Als ze voldoende geld doneren aan politieke partijen, hebben ze veel kans om collega’s te worden. Dweperige profielschetsen in de media becommentariëren hun ondernemingsgotspe en hun zelfingenomenheid”.

De directeuren zorgen goed voor zichzelf met een dikke beleggingsportefeuille en misschien met nog wat onroerende goederen zodat ze later, als ze het bedirjf verlaten, ook nog kunnen blijven profiteren van het werk van mensen als Carole terwijl die zelf worstelt met het betalen van de buitensporig hoge huur. Hun nakomelingen zullen nooit het soort werk hoeven doen dat zij doet, de generaties daarna waarschijnlijk ook niet.

Zorgmedewerkers functioneren als een menselijk weefgetouw, pendelend van het ene huis naar het andere. Ze houden het sociale weefsel bijeen terwijl veel van hun werkgevers, aandeelhouders en ministers blindelings het mes steken in het weefsel en, met het oog op winst, vervolgens overgaan tot inkrimping, deregulering en outsourcing.

Hoe vaak de mythe van de meritocratie ook wordt ontkracht, de mythe blijft terugkeren, verzucht Monbiot. De Britse Lagerhuisverkiezingscampagne van 2015 is daarvan het bewijs. Hoe zou de regering anders de reusachtige ongelijkheid kunnen rechtvaardigen?

 Als je een keer aarzelt aan het begin van je carrière

Een van de pijnlijkste lessen die een jonge volwassene leert is beloning van de verkeerde eigenschappen. We hebben oorspronkelijkheid en moed hoog zitten, maar degenen die de top bereiken zijn vaak conformisten en vleiers. Ons wordt geleerd dat bedrog niet loont, maar het land wordt geregeerd door zwart handelaars.
Als je die ene, onmisbare vaardigheid bezit – je een weg banen naar de top met ellebogen en grootspraak – vormt incompetentie op andere gebieden geen belemmering…

Monbiot: “Op de universiteit keek ik met afschuw hoe de grootse plannen van mijn ambitieuze vrienden in het niets oplosten. Binnen een minuut merkten ze, nadat ze de hal van de carrièrebeurs van grote bedrijven waren binnengegaan, dat de loopbaan die ze voor ogen hadden – werken voor Oxfam bijvoorbeeld of fotograaf of natuurbeschermer worden – ongeveer eenvijftigste opleverde van wat je zou kunnen verdienen in de City. Ze hebben allemaal gezworen dat ze na drie jaar van veel geld verdienen hun droom zouden volgen. Moet ik nog zeggen dat niemand dat heeft gedaan? Ze hebben hun moraliteit snel aan de omstandigheden aangepast. Een zo’n bekeerling – iemand die de banken wilde nationaliseren en het kapitalisme omverwerpen – stortte zich eerst in het bankwezen en vervolgens in de politiek. Claire Perry zit nu voor de Conservatieve Partij op de voorste rij in het Lagerhuis.

Als je een keer aarzelt aan het begin van je carrière, hebben ze je te pakken voor het leven. De wereld ligt bezaaid met wrakstukken van slimme jonge mensen die ogenschijnlijk verstandige keuzes hebben gemaakt”.

De onverdienstelijke rijken

De omgekeerde relatie houdt niet altijd stand. Er zijn genoeg nutteloze, slecht betaalde banen en een paar nuttige, goed betaalde banen. Maar er zijn veel meer bedrijfsjuristen, lobbyisten, reclamemakers, management consultants, financiers en parasitaire bazen die het nut van de voor hun werkende mensen opeten, dan artsen en filmregisseurs. Naarmate de kloof tussen hoge en lage beloning toeneemt – bestuursvoorzitters in Engeland verdienden in de jaren 1990 zestig keer zoveel als de gemiddelde werknemer; in de huidige tijd is dat 180 keer zoveel – schiet de nutteloosheidsratio door het dak heen. Monbiot: “Ik stel voor een naam voor dit verschijnsel te bedenken: kleptobeloning.
Er komt geen einde aan deze diefstal als niet een sterke regering ingrijpt: een herverdeling van lonen volgens maximum-ratio’s^*) en belastingverhoging. Maar dat gaat niet gebeuren als we niet de infrastructuur van rechtvaardigheid uitdagen waaraan zo zorgvuldig is gebouwd door de politici en de media”.
Ons leven heeft schade opgelopen, besluit Monbiot, niet door de niet-verdienende armen, maar door de onverdienstelijke rijken.

*) Maximum ratios – maximale verhoudingen – zijn ontwikkeld door het Amerikaanse bedrijf voor consumptie-ijs Ben & Jerry’s. Uitgangspunt was dat niemand meer dan vijf keer mocht verdienen dan een ander. Later werd de verhouding 7:1 en nog weer later 17:1. In de meeste Europese bedrijven is de geaccepteerde verhouding ongeveer 25. In de V.S. is die voor grote bedrijven van 100 in 1980 gestegen tot ongeveer 500 in de huidige tijd.

Kleptorenumeration: When the highest-paid jobs cause the most harm, door George Monbiot, Truthout, 14 april 2016: www.truth-out.org

Boek How did we get into this mess? Politics, equality, nature, Versobooks, 2016: www.versobooks.com

Zie ook: Thousands of care workers could get payouts after landmark minimum wage case, door Victoria Richards, The Independent, 17 maart 2016: www.independent.co.uk