Wat is de werkelijke invloed van robotisering op onze banen? Bij 9% van huidige beroepen kans op volledige verdwijning

De arbeidsmarkt verandert en die verandering zal doorzetten en waarschijnlijk versnellen. De afgelopen jaren was het gevaar van robotisering een veelvoorkomend thema in de media. Zo werd ook vorig jaar nog veelvuldig een onderzoek uit 2013 aangehaald dat aangaf dat bijna 50 procent van de huidige beroepen grote kans heeft om de komende jaren te verdwijnen. Ook zouden er zo’n 280.000 studenten na hun studie geen kans hebben op een baan binnen hun studierichting, mede dankzij de robotisering. Gelukkig kwam er ook een ander onderzoek waaruit blijkt dat de impact van robotisering bij lange na niet zo groot zal zijn. Nationale Beroepengids¹⁾ deed nader onderzoek naar de aard van deze beroepen en kwam tot de conclusie dat de eerder genoemde rampscenario’s niet heel waarschijnlijk zijn.

Zo zou bijvoorbeeld de accountant een beroep zijn met bijna 100 procent kans op uitsterven door robotisering. Volgens Nationale Beroepengids is dit niet heel reëel: “Want een accountant doet wel wat meer dan alleen rekensommetjes maken”. Het zal ongetwijfeld zo zijn dat de accountant meer gebruik zal maken van software die bepaalde taken uit handen neemt, waardoor de focus van de accountant waarschijnlijk meer zal verschuiven naar strategisch financieel advies. En vooral dat laatste aspect is vaak de reden waarom een accountant wordt ingezet. Hoewel volgens sommigen binnen de branche een accountantsverklaring te automatiseren is, vinden de meeste accountants dat zij toch een andere meerwaarde leveren. En dat laatste, daar draait het om… welk beroep u ook heeft, u zal zich moeten richten op het leveren van een toegevoegde waarde die niet door een automatisch proces kan worden vervangen.

Binnen de gevarenzone: verkoopmedewerker

Een ander beroep dat binnen de gevarenzone valt is de verkoopmedewerker. Dit is inderdaad waar, wanneer het gaat om producten die eenvoudig worden aangeschaft, de zogenaamde routinematige aankoopproducten. Het is een feit dat er al aardig wat verkoopmedewerkers op straat zijn komen te staan met de grote faillissementen van de afgelopen jaren binnen de detailhandel. Hier is vooral E-commerce de grote bedreiger, niet robotisering. De grote groei van online-aankopen heeft mede gezorgd voor de grote daling in de verkoop binnen fysieke winkels. Toch zijn er vele aankopen waarvoor mensen toch liever naar de winkel gaan om een aankoop te doen. Deze mensen willen service en de informatie die niet online te vinden is, of twijfelen bij hun keuze welk merk of uitvoering ze denken te moeten aanschaffen. Dit houdt in dat de verkoopmedewerker zich meer moet ontwikkelen tot een dienstverlener en verkoopvaardigheden van een hoger niveau zal moeten leren, want dat is de toegevoegde waarde die daar gevraagd wordt. En is zoiets door een robot uit te voeren? Ook nog de vraag, want een robot die een verkoper kan nabootsen in een fysieke winkel is naar alle waarschijnlijkheid te duur in de aanschaf.

Kanttekening bij de onderzoeken

Een grote kanttekening bij de angst voor grootschalige robotisering is de ervaring dat het gebruik van nieuwe technologieën vaak een stuk langzamer gaat dan verwacht, voornamelijk vanwege economische motieven. Automatisering wordt pas ingezet wanneer dit een kostenbesparing op redelijke termijn met zich meebrengt. In het eerder genoemde onderzoek van de universiteit van Oxford uit 2013²⁾ is geen rekening gehouden met deze factor, er is slechts gekeken naar de mogelijkheid of een taak te automatiseren zou zijn. Wanneer u kijkt naar de economische levenscyclus van robots, zitten veel technologieën nog voor het ontwikkelingsstadium of in het begin van de levenscyclus. Een kenmerk van de economische levenscyclus is hoge kosten aan het begin en adoptie door innovatieve personen en bedrijven. Voor veel consumenten producten, zoals de LED televisie duurt het vaak jaren voordat de grote meerderheid overgaat tot aanschaf van dit product. Laat staan robots die volledig bepaalde beroepen kunnen overnemen, dat zal waarschijnlijk niet zo’n vaart lopen.

Er zijn natuurlijk wel grote gevarengroepen, naar verwachting van het onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)³⁾ heeft 9% van de huidige beroepen de kans om volledig te verdwijnen.

Beroepen met groot risico voor robotisering:

● Taxichauffeurs
● Treinmachinisten
● Schoonmakers
● Magazijnmedewerkers
● Postmedewerkers
● Metaalbewerkers
● Boekhouders
● Caissières
● Edelsmeden
● Kredietbeoordelaars
● Scheidsrechters
● Bankpersoneel
● Telemarketeers
● Administratief belastingpersoneel

Naar verwachting zal hier inderdaad een grote krimp qua arbeidsmarkt gaan plaatsvinden. Maar het duurt nog vele jaren voordat er alleen nog maar zelfrijdende taxi’s in het straatbeeld te vinden zijn. Ook is het meest actuele gevaar voor dit beroep wederom niet de robotisering, maar wederom E-commerce-oplossingen zoals Uber. Deze partij geeft overigens wel zelf aan in de toekomst met zelfrijdende auto’s te willen werken.

Het gevaar van grootschalige robotisering zit hem vooral in de hoek waar grootschalige platforms bepaalde markten domineren. Zoals ook Amazon.com dat al een jaar of twee geleden in het nieuws bracht met drones te willen gaan werken voor de pakketbezorging. Deze partijen hebben gezien hun marktomvang de potentie om in één klap grote automatisering door te voeren. Wanneer dat omkeerpunt voor dergelijke partijen bereikt wordt, is nog niet inzichtelijk, ook levert dergelijke technologie in het begin ook juist nieuwe beroepen op, zoals de Drone-piloot⁴⁾. Wat overigens bij deze berichtgevingen natuurlijk niet uit het oog verloren moet worden is dat hier natuurlijk ook een bijzonder PR element aan vast zit. Zo bracht Ryanair een aantal jaren geleden in het nieuws om met staanplaatsen te willen werken in het vliegtuig, omdat Ryanair zichzelf meer als ‘luchtbusdienst’ zag. Dit bleek een zeer goed uitgevoerde PR stunt te zijn, die wellicht Amazon en Uber tot inspiratie hebben gediend.

Wat in ieder geval wel vaststaat is dat voornamelijk de aard van het werk zal veranderen, omdat vooral veel nu bestaande taken zullen worden geautomatiseerd. Die trend is overigens niet nieuw en speelt al jaren op de arbeidsmarkt voor vele beroepen. Dat is bevoordeeld nu al te zien bij de postbezorgers – een eerder genoemd beroep binnen de gevarenzone – dat tegenwoordig het opleidingsniveau van mbo 2 naar 3 ontwikkelt omdat er meer administratieve taken bij komen. Opleiding en ontwikkeling van nieuwe vaardigheden en competenties is dus een thema dat voor iedereen op de arbeidsmarkt zeer actueel is geworden. Dit zal de komende jaren nog belangrijker worden, dus wil je de robotisering voor zijn, blijf jezelf dan ontwikkelen op de gebieden binnen jouw beroep die niet te automatiseren zijn. Op de site van Nationale Beroepengids staat een overzicht van kansrijke competenties.⁵⁾

Noten

1) Nationale Beroepengids: www.nationaleberoepengids.nl

2) The future of employment: how susceptible are jobs to computerisation?, door Carl Benedikt Frey en Michael A. Osborne,  september 2013: www.oxfordmartin.ox.ac.uk

3) Onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO): www.researchgate.net

4) Drone-piloot: www.nationaleberoepengids.nl/Drone_piloot

5) Kansrijke competenties: www.nationaleberoepengids.nl