Het door studenten bezette Maagdenhuis te Amsterdam was op 27 maart 2015 de locatie voor de bijeenkomst van Beroepseer over een alternatief systeem in het onderwijs en de zorg: Flip the system: The alternative to neo-liberalism for education and healthcare^*). Thijs Jansen maakte het publiek warm met een treffende vergelijking tussen de protesterende studenten en Stichting Beroepseer. De gedeelde missie is het ageren tegen het neoliberalisme en de managerscultuur, en het versterken van de zeggenschap over de kwaliteit van het onderwijs door respectievelijk de student en de professional. Het omkeren van de piramide is noodzakelijk: flip the system.

René Kneyber: Het alternatief voor het onderwijs

René Kneyber ging vervolgens in op het alternatief voor het onderwijs en werkte het idee van flip the system concreet uit. Hij is met Jelmer Evers redacteur van de bundel Het alternatief – Weg met de afrekencultuur in het onderwijs (2013). Hij vertelde dat professionals gebukt gaan onder de belangen en bewijsdrang van de hogere bestuurslagen. Van bovenaf worden doelstellingen opgelegd, die onvoldoende over de kwaliteit en inhoud van het onderwijs gaan. De professionele ruimte van leraren neemt zo af, waardoor ze hun autonomie, en daarmee hun plezier, langzaam verliezen. De oplossing is het bestaande systeem om te draaien –  flip – en een verandering in mindset te creëren onder professionals. De leraren moeten de verantwoordelijkheid terugpakken en de kwaliteit van hun werk verdedigen. De verantwoording voor hun werk dient te gebeuren op basis van de lesinhoud, aan mensen die er dichtbij staan, namelijk de docenten en leerlingen. Voor deze denkomslag is vertrouwen en beroepstrots nodig. Ook dient de aanwezige creativiteit onder docenten veel meer dan nu gestimuleerd te worden.

 Jos de Blok: Het alternatief voor de zorg

Na een luid applaus voor René Kneyber, ging Jos de Blok in op het alternatief voor de zorg, met als belangrijk voorbeeld de mede door hem opgezette organisatie Buurtzorg. Daar is het idee van flip the system al jaren werkelijkheid. Kenmerken van Buurtzorg: geen hiërarchie, professionals bepalen wat goede zorg is, kennisdeling via eigen ICT-systeem en vaste contracten als uiting van waardering en vertrouwen. Door de kleine teams van verpleegkundigen ontstaat veel lokale kennis over benodigde en gewenste zorg. Wanneer op deze behoeften ingespeeld wordt, is de kans veel groter dat de verzorgden/cliënten vrijwillig mee gaan doen. Het opleggen van de ‘participatiesamenleving’ gaat niet werken, die kan veel beter op deze manier lokaal ontstaan.
De Blok gaf het prachtige voorbeeld van een 84-jarige, Amsterdamse vrouw die met idee kwam voor een rollator-race. Binnen een paar jaar was het initiatief uitgegroeid tot landelijk evenement in het Olympisch Stadion. Ander prachtig voorbeeld is ‘Lonely Farmers’ in Aalten, waar op vrijdag een kroegbus eenzame boeren gezelligheid biedt.
Rode draad van Jos’ verhaal is dat bottom-up bewegingen, en het focussen op wat mensen wél kunnen, meeste kans van slagen hebben. Dat blijkt ook wel uit het feit dat Buurtzorg op alle fronten zeer goed scoort: tevredenheid medewerkers, tevredenheid personeel, zuinigheid en zinnigheid van zorg.

“Pas je niet aan aan obstakels, maar neem ze weg”

Na wederom een luid applaus was het tijd voor het publiek, dat gedurende de avond in aantal toenam, om vragen te stellen. Psychiater Cobie Groenendijk vertelde hoe ze zich gewantrouwd en ingesnoerd voelt in haar werk, door transparantie- en doelmatigheidseisen van bovenaf. Jos de Blok kaatste de bal terug, door haar te vragen waarom ze er dan niet tegen in opstand komt. De Blok: “Denk vanuit je eigen kracht. Pas je niet aan aan obstakels, maar neem ze weg. Verandering begint daar waar je er zelf verantwoordelijkheid voor neemt. Wees vrij in je hoofd”. René Kneyber sloot hier op aan door te stellen dat bestuurlijk wantrouwen averechts werkt: vertrouw en faciliteer professionals liever. Dat is beter voor de kwaliteit van het werk.

Steeds meer mensen mengden zich in het debat en er ontstond een fijne, scherpe én constructieve discussie, met her en der ook politieke en filosofische kanten. Je kreeg het gevoel dat het debat nog lang door had kunnen gaan, ware het niet dat het volgende optreden in het goed gevulde Maagdenhuis-programma zich aandiende: een hip-hop band. Daarnaast was iedereen na anderhalf uur luisteren en discussiëren ook wel toe aan een drankje. En zo geschiedde, uiteraard pas nadat Thijs Jansen het publiek bedankt had voor zijn aanwezigheid en actieve bijdrage.

^*) Klik hier voor toelichting en programma van bijeenkomst Flip the system
in het Maagdenhuis op 27 maart 2015. https://beroepseer.nl