Manon Ruijters had het in haar inaugurele rede bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar ‘Leren, ontwikkelen en gedragsverandering’ aan de Vrije Universiteit Amsterdam over de lerende organisatie, professionele teams en goed werk. De lerende organisatie staat momenteel weer in de belangstelling. Organisaties zijn op zoek naar manieren om hun professionals meer ruimte te geven en regels en protocollen te verminderen. Zelfsturing en eigenaarschap horen daar ook bij. Professionals die als team met elkaar werken aan taken, moeten nu samen zelf gaan bepalen wat de normen zijn voor ‘goed werk’. Zonder norm is geen reflectie mogelijk en dus geen verbetering. Het komen tot gezamenlijke normen blijkt evenwel nog niet zo eenvoudig.
Door deze onzekerheid nemen overbelasting en onderbenutting van professionals toe. Er is sprake van werkdruk aan de ene kant en professionals die aanzienlijk meer in hun mars hebben dan ze kwijt kunnen in hun werk aan de andere kant.

Het is dan ook niet gek aldus Ruijters in haar rede, dat men denkt aan versterking van het lerend vermogen van mensen, teams en de organisatie als geheel. Maar precies hierin ligt de kern van het vraagstuk. De hoop die organisaties vestigen op ‘de lerende organisatie’, op leren en ontwikkelen en op het idee dat leren goed is en dat méér leren beter is, blijkt de gewenste ontwikkeling juist in de weg te staan. Het vormgeven van de lerende organisaties blijkt moeizaam te verlopen.
Het proces van professionalisering leidt niet vanzelfsprekend tot professionaliteit. Uiteindelijk is het niet de organisatie die leert, maar het leren zit ook niet puur in mensen. Het leren in organisaties speelt zich voor een belangrijk deel af tussen mensen en is daar collectief van aard. Het is met name door de te smalle invulling van ‘leren’, dat het werken aan de lerende organisatie vaak de mist ingaat.

De focus richten op  goed werk

Vanwege een te beperkte opvatting over leren, pleit Ruijters ervoor de koers te verleggen en de focus te richten op goed werk. Ruijters in haar oratie: “‘Goed Werk’ is [ …] werk dat van hoge kwaliteit is, maatschappelijk verantwoord en betekenisvol voor de werker.
[…]
Met elkaar opbouwen wat we ‘goed werk’ vinden, waardoor we met elkaar kunnen reflecteren en groeien. Uit eerste onderzoeken op dit vlak blijkt dat teams positiever kijken naar hun prestaties wanneer ze met elkaar normen hebben vastgesteld. Wat daar nog bijkomt is dat deze beelden over goed werk bijdragen aan commitment, vertrouwen in het management en tevredenheid op het werk. Maar het is nog onbekend hoe we teams daarin kunnen begeleiden. Hierin is voor teams en organisaties, voor onderzoek en praktijk nog een wereld te winnen.
[…]
Goed werk geeft een focus voor de lerende organisatie die ons helpt niet te ‘verdrinken’ in het leren en ons wegleidt uit de onvermijdelijke oxymoron van de lerende organisatie. De vraag naar ethiek dwingt ons om ons telkens opnieuw af te vragen of leren op dit moment het perspectief is dat nodig en gewenst is”.

Sluijters eindigt haar rede met de woorden: “Het moge duidelijk zijn dat leren een belangrijk en onafscheidelijk deel uitmaakt van veranderen. Het oog gericht houden op goed werk, zet het ‘leren’ zelf in de verandering”.

Klik hier voor downloaden van Leren in verandering, over de lerende organisatie, professionele teams en goed werk, oratie uitgesproken door prof.dr. M.C.P. Ruijters op 17 november 2017, Vrije Universiteit Amsterdam: https://research.vu.nl/ws/portalfiles/portal/41573816