‘Morele arbeid’ van ambtenaren is nodig voor bepalen beroepsethische positie

De kwestie of ambtenaren het beleid moeten uitvoeren of een beroepsethische grens moeten trekken is volgens Erik Pool een startpunt voor de interne dialoog over het Israël/Gaza-beleid. Pool is programmadirecteur Dialoog & Ethiek bij het rijk. Hij vindt dat ambtenaren een morele ondergrens behoren te bepalen. Naar aanleiding van het Gaza-beleid van het ministerie van Buitenlandse Zaken, nam ambtenaar Angelique Eijpe bij dat ministerie ontslag in november 2023. Eijpe drong vervolgens aan bij Pool op een standpuntbepaling. Pool heeft voor de interne dialoog naast Eijpe onder anderen uitgenodigd premier Schoof en minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken.

Pool schrijft op Linkedin dat hij lange tijd een standpuntbepaling heeft afgehouden, “omdat ik vermoedde dat dat strijdig was met de vereiste neutraliteit van mijn functie. Maar mijn denken is op dit punt opgehelderd, of verbeterd zo je wilt. Inmiddels acht ik het verstandig me meer inhoudelijk uit te spreken, zonder terecht te willen komen in politiek vaarwater. Dat is verdraaid moeilijk, maar wel de inzet”.

Morele arbeid

Wouter Boonstra besteedt in zijn artikel op Binnenlands Bestuur aandacht aan de kwestie: “Pool schreef een ‘morele redenering’ die moet wegblijven bij politieke oordelen, ‘maar scherp is ten aanzien van de beroepsethische en rechtsstatelijke positiebepaling van ambtenaren’. Deze is zodanig getoetst en verbeterd met en door het kernteam van Dialoog & Ethiek dat het ‘een voorbeeld kan zijn van het type redeneringen die naar ons oordeel binnen de ambtelijke dienst rondom dossiers ontwikkeld moet worden’. Om de redeneringen uiteindelijk ook concreet te kunnen gebruiken is ‘morele arbeid’ nodig.

In zijn morele redenering over de ambtelijke verantwoordelijkheid in het Israël/Gaza-beleid gebruikt Pool de inhoud van de nieuwe ambtseed als moreel anker voor ambtelijk vakmanschap. Nieuw in de ambtseed is de expliciete dienstbaarheid aan het algemeen belang, merkt Pool op. Dat is in de plaats gekomen van de plicht om opgedragen taken en opdrachten goed uit te voeren. Volgens Pool raakt dit verschil één van de kernpunten in het interne conflict binnen Buitenlandse Zaken en de rijksdienst inzake het Israël/Gaza-beleid.

“Openlijk spreken en schrijven over de inhoud van een goede ambtelijke beroepsethiek, niet in de vorm van algemene abstracties of theoretische beschouwingen, maar concreet en inhoudelijk over heikele dossiers waar ambtenaren in morele zin gemakkelijk over kunnen struikelen”. Het zou een nieuwe gewoonte moeten worden.

Lees het hele artikel van Wouter Boonstra, ‘Ambtenaar heeft morele ondergrens nodig’, Binnenlands Bestuur, 8 januari 2025: www.binnenlandsbestuur.nl/carriere/ambtenaren-moeten-morele-ondergrens-bepalen

Bijdrage van Erik Pool op Linkedin: www.linkedin.com/posts/erik-pool-a1b98112_beroepsethiek-in-israelgaza-dossier-ugcPost-7282426200453509122-0oNE

De nieuwe ambtseed: www.grenzeloossamenwerken.nl/nieuwe-ambtseed

Afbeelding bovenaan is van Mohamed Hassan