Het almaar uitdijende aantal Rijksambtenaren belemmert het ‘echte werk’ van uitvoerende professionals

Het nieuwe kabinet lijkt te mikken op eenvijfde minder Rijksambtenaren. Het belangrijkste doel daarbij is “het verminderen van regels en administratieve lasten voor de samenleving en uitvoering”, aldus het hoofdlijnenakkoord.
De bureaucratie binnen de departementen blijkt dusdanig gegroeid dat inmiddels de helft van de ambtenaren alleen maar bezig is met controle, ondersteuning of management van de andere helft.
Het Financieele Dagblad (FD) heeft onderzoek gedaan naar het groeiende ambtenarenapparaat bij het Rijk. Ministeries zijn met grote afstand de meest bureaucratische van alle overheden. Iets meer dan 50% van het personeel heeft een baan in de zogenoemde overhead, bij afdelingen als personeelszaken, communicatie, privacy en andere niet-primaire functies. Vijftien jaar geleden was dit nog 41%.
Cor de Horde, Pim Kakebeeke en Johan Leupen schrijven erover in een tweetal artikelen in FD, van 17 mei en 19 juli 2024.

Enorm apparaat aan voorlichters

In oktober 2021 vroeg het destijds partijloze Kamerlid Pieter Omtzigt aan het Kabinet om te snijden in het enorme apparaat aan voorlichters, woordvoerders en communicatiedeskundigen op de diverse departementen. Dat was in de bijna vier jaar van het kabinet-Rutte III uitgedijd van zeshonderd naar achthonderd fte. Een paar jaar later is het aantal ambtenaren op de communicatieafdelingen van het Rijk alleen maar verder toegenomen. Het zijn er meer dan 850.

Van 109.000 naar 147.000

Sinds 2012 is het aantal ambtenaren in Den Haag is toegenomen van 109.000 naar 147.000, en dat is nog exclusief de externe inhuur. De groei concentreert zich vooral op terreinen als beleid en voorlichting.

Een rondgang van het FD langs specialisten en (voormalige)Rijksambtenaren om hun commentaar op de ontwikkelingen te horen, leert dat de regeldruk de afgelopen jaren enorm is toegenomen.
Consultant Marvin Hanekamp van bureau Berenschot, die overheden adviseert over productiviteit, noemt het cijfer van 50% ‘ongelooflijk hoog’.
Voormalig topambtenaar Roel Bekker, die tot 2010 belast was met een eerdere reorganisatie van het Rijk, noemt het overheadcijfer ‘absurd hoog’ en ‘extra pijnlijk’.
Directeur Pieter Hasekamp van het Centraal Planbureau (CPB) beklaagde zich in een opiniestuk in het FD in juni 2024 over “de groeiende bontkraag rond bewindslieden en de ambtelijke top” van lieden die “niet direct betrokken zijn bij beleid of uitvoering, maar zich daar wel mee bemoeien” en vooral bezig zijn met de controle van collega’s en “het beheersen van juridische, publicitaire en politieke risico’s”.
De aftredende regeringscommissaris informatiehuishouding Arre Zuurmond waarschuwde de startende staatssecretaris van digitalisering Zsolt Szabo dat uitvoerende ambtenaren de afgelopen jaren ondergesneeuwd zijn door ‘een veelheid aan stafafdelingen’ en managers die elk op hun eigen gebied sturen zonder onderlinge afstemming,

Kortom, er wordt zoveel werk gecreëerd dat het ‘echte werk’ eronder lijdt. Uitvoerende professionals raken volledig gebureaucratiseerd en kunnen niet datgene doen wat nodig is.

Op 22 juli 2024 stelden de Kamerleden Henri Bontenbal en Inge van Dijk (beiden CDA) n.a.v. het FD-artikel van 19 juli 2024 vragen aan minister Uitermark van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Zie:  https://beroepseer.nl

Lees de volledige artikelen in het FD:
Coalitie gaat de strijd aan met uitgedijd ambtenarenapparaat, door Cor de Horde, Pim Kakebeeke en Johan Laupen, Het Financieele Dagblad, 17 mei 2024: https://fd.nl/politiek/1516875/coalitie-gaat-de-strijd-aan-met-uitgedijd-ambtenarenapparaat

Bureaucratie binnen de Rijksoverheid uitgegroeid tot zeldzame proporties, door Cor de Horde, Pim Kakebeeke en Johan Laupen, Het Financieele Dagblad, 19 juli 2024: https://fd.nl/politiek/1523671/bureaucratie-binnen-de-rijksoverheid-uitgegroeid-tot-zeldzame-proporties

Na budgettaire kaasschaaf blijven keuzes nodig, Pieter Hasekamp, Het Financieele Dagblad, 14 juni 2024: https://fd.nl/opinie/1519911/na-budgettaire-kaasschaaf-blijven-keuzes-nodig

Jaarverslag 2023, Adviescollege Toetsing Regeldruk, 2024: www.adviescollegeregeldruk.nl/documenten/jaarverslagen/2024/05/13/atr-jaarverslag-2023

Foto bovenaan is gemaakt door Roel Wijnants, ‘Skyline Den Haag’. Vooraan het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Rechts daarvan (het rode gebouw) het Ministerie van Justitie & Veiligheid. Helemaal rechts op de achtergrond het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Links woontoren De Kroon, een torenflat van veertig verdiepingen.