Bijna 2000 ambtenaren vulden een enquête van vakbond FNV in die ging over pesten, intimidatie en discriminatie bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid. De werkvloer bleek niet veilig op het ministerie. Het onderzoek is uitgezet op 22 april 2024 en op 21 mei 2024 beëindigd. Ongeveer de helft van de invullers zegt in het afgelopen jaar te maken te hebben gehad met grensoverschrijdend gedrag.

David Schreuders, bestuurder van FNV Overheid, noemt de uitkomst van het onderzoek “buitengewoon zorgelijk, maar helaas geen verrassing”. In februari bleek uit onderzoek van de FNV bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ook al dat de werkvloer onvoldoende veilig was. Schreuders: “De problemen op JenV lijken op die bij VWS. Veel te veel werknemers hebben te maken met pesten, intimidatie, discriminatie en andere vormen van ongewenst gedrag. Het beleid en de mogelijkheden om zulk gedrag aan te pakken schieten in de praktijk tekort”.

Grensoverschrijdend gedrag

40% van de ambtenaren die de enquête invulden vindt dat mensen op het ministerie niet gelijk behandeld worden qua geslacht, leeftijd of achtergrond. 74% van de ambtenaren voelt zich niet ondersteund door hun organisatie na een ervaring van grensoverschrijdend gedrag. 87% van het grensoverschrijdend gedrag is intern.

Onder grensoverschrijdend gedrag wordt verstaan:

• Pesten, bijvoorbeeld buitensluiten, vernederen
• Intimidatie, bijvoorbeeld schelden of bedreigen
• Seksuele intimidatie of seksueel geweld, bijvoorbeeld ongewenste aanrakingen of opmerkingen, aanranding, verkrachting
• Discriminatie, bijvoorbeeld op grond van je afkomst, leeftijd of seksuele gerichtheid
• Lichamelijk agressie, bijvoorbeeld slaan, schoppen

In bijna de helft van de ervaringen is een directielid of leidinggevende de bron van zulk gedrag. Een kwart van de JenV-ambtenaren overweegt van werkgever te veranderen vanwege de omgangsnormen.

Het zwijgen opgelegd

Schreuders: “De resultaten van dit onderzoek schetsen bepaald geen goed beeld en baren de FNV zorgen. Het is wel duidelijk dat de plannen die het ministerie heeft om de werksfeer en sociale veiligheid te verbeteren in de praktijk nog veel te weinig effect hebben. Daarnaast zien we opnieuw, net als bij VWS, dat werknemers die melding maken van incidenten door hun managers het zwijgen wordt opgelegd. Dat is absoluut onacceptabel. Er is echt een cultuuromslag nodig”.

Tien aanbevelingen

De FNV roept de landelijke politiek opnieuw op ervoor te zorgen dat de Rijksoverheid goed werkgeverschap waarmaakt. Bovendien doet de vakbond tien aanbevelingen aan JenV om grensoverschrijdend gedrag aan te pakken, te weten:

1. Een cultuuromslag is noodzakelijk. Alle leidinggevenden zouden geschoold moeten worden in het creëren van een veilige werksfeer en in het effectief optreden als grensoverschrijdend gedrag zich voordoet.
2. Breng de risico’s van grensoverschrijdend gedrag in kaart in de Risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) en neem maatregelen om deze zoveel mogelijk bij de bron aan te pakken in het Plan van Aanpak (dit is een wettelijke verplichting uit de Arbowet).
3. Leidinggevenden (van hoog tot laag) die onveiligheid veroorzaken en in stand houden zouden vervangen moeten worden.
4. Zorg dat er een gedragscode is, die met de werknemers op de werkvloer wordt opgesteld, zorg voor commitment hiervoor en zorg voor helder sanctiebeleid: wat zijn de gevolgen van het overschrijden van de gedragsregels?
5. Zorg voor betere bekendheid en toegankelijkheid van met name de ombudsfunctionaris en integriteitscommissie.
6. Een training zelfmoordpreventie (113 academie) voor alle leidinggevenden, HRM, OR, preventiemedewerkers, vertrouwenspersonen, maatschappelijk werkers et cetera.
7. Geef regelmatig voorlichting over dit onderwerp en zorg dat het voorlichtingsmateriaal altijd en op meerdere wijzen beschikbaar is.
8. Neem werkenden die melding maken van grensoverschrijdend gedrag altijd serieus en bied hun een luisterend oor en zorg voor effectieve opvolging van de melding. Zorg dat mensen ook terecht kunnen bij andere onderdelen van de organisatie, als ze dat niet kunnen of durven in hun eigen onderdeel.
9. Stop met werknemers die grensoverschrijdend gedrag meemaken het zwijgen op te leggen; het vastleggen hiervan in een vaststellingsovereenkomst zou verboden moeten worden.
10. Bied alle werknemers een omstanderstraining aan.

De FNV gaat in de laatste week van juni 2024 over deze aanbevelingen in gesprek met de ambtelijke top van het ministerie.

Downloaden onderzoeksrapport Sociale veiligheid bij het Ministrie van Justitie en Veiligheid, FNV, juni 2024: www.fnv.nl/

Pesten, intimidatie, discriminatie: FNV brengt grensoverschrijdend gedrag bij ministerie JenV in kaart, door Lennart Rietman, 20 juni 2024: www.fnv.nl

Rapport Grensoverschrijdend gedrag: Horen, zien en zwijgen – Omgangsnormen op de werkvloer, FNV, oktober 2023: www.fnv.nl/

Dinsdag 25 juni 2024 actie in Den Haag voor een veilige werkplek

De Nederlandse overheid vindt dat extra wetgeving niet nodig is om mensen op en rond het werk te beschermen. Dit terwijl de werkvloer voor veel mensen geen veilige plek is. De FNV gaat daarom op dinsdag 25 juni 2024 actievoeren in Den Haag. Om 10.00 uur op het Anna van Buerenplein in Den Haag.