Kwaliteit van de zorg: wie mag het zeggen? Lezing van hoogleraar ouderengeneeskunde Joris Slaets

De vijfde Els Borst lezing werd op 14 november 2017 in Den Haag gegeven door prof. dr. Joris Slaets, hoogleraar ouderengeneeskunde in Groningen en directeur van de Leyden Academy on Vitality and Ageing. Titel van de lezing: Kwaliteit van zorg: wie mag het zeggen?
Naast Slaets kwamen aan het woord Sander de Hosson, longarts in het Wilhelmina Ziekenhuis Assen; hij las enkele blogs voor, en Dorothea Touwen, ethicus en universitair docent van het LUMC en Ronnie van Diemen, inspecteur-generaal voor de gezondheidszorg.

De Els Borst Lezing wordt elk jaar gegeven en is een initiatief van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG). De eerste lezing werd gegeven tijdens het jubileumsymposium in 2013 ter gelegenheid van het tienjarig bestaan. Het CEG is in 2003 opgericht op verzoek van de toenmalige minister van Volksgezondheid, Els Borst. Sindsdien signaleert en informeert
het CEG over diverse ethische vraagstukken die worden opgeroepen door nieuwe ontwikkelingen in de gezondheidszorg. Het CEG is een samenwerkingsverband van de Gezondheidsraad en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS).

Slaets in zijn Inleiding:

”Mijn verhaal is eclectisch en vindt zijn oorsprong in mijn langdurige ervaring in de zorg. Ik beschouw in mijn lezing zowel de rol van de persoon die verzorgd moet worden, als de persoon die zorgt; zowel in de curatieve sector als in de langdurige zorg en zowel in de geestelijke gezondheidszorg als in de somatische zorg. Mijn verhaal is van toepassing op de hele zorgsector al zijn bepaalde elementen relevanter voor de langdurige zorg dan voor de (acute) op curatie gerichte zorg.

Wat mij opvalt, zijn de tegenstrijdige beelden in de Nederlandse samenleving rondom de kwaliteit van onze zorg. Die beelden zijn heel gevarieerd: van veel te duur tot kapotbezuinigd en van wereldtop tot mensonwaardig.
Kennelijk is wat we onder ‘goede zorg’ verstaan niet zo helder, net zomin als naar wie we moeten luisteren. Wie mag het zeggen?

De ethische vragen rondom goede zorg veranderen in de tijd, ook al is een aantal onderliggende morele waarden redelijk stabiel in onze samenleving. Zo vinden wij vrijheid, gelijkwaardigheid, rechtvaardigheid, geluk, gezondheid en zelfstandigheid intrinsiek goed. Op een hoog abstractieniveau kunnen we stellen dat zorg die mensen helpt om dergelijke waarden te bereiken, goede zorg is. Daar hebben we in Nederland veel in bereikt en er zijn weinig landen in de wereld waar dat beter geregeld is. Toch is de samenleving op zoek naar een andere kwaliteit in de zorg, naar waarden waaraan we nu niet goed invulling kunnen geven. Misschien zijn we door onze ongekende welvaart en de voortschrijdende ontwikkeling van wetenschap en technologie wel gaan geloven in de maakbaarheid van alles.
We zijn het leven van mensen in een psychogeriatrisch verpleeghuis als ‘onwaardig’ gaan bestempelen en geven exorbitante bedragen uit in de hoop dat het dan ‘waardig’ wordt. Wanneer we mensen met leukemie kunnen genezen dan moeten we het onwaardige bestaan van mensen met dementie ook niet meer accepteren als samenleving, zo lijkt de redenering. Maar waardig leven gelijkstellen aan de afwezigheid van ziekte is al lang achterhaald. Zo is er veel commotie ontstaan in het publieke debat over de kwaliteit van onze zorg en dan vooral van de langdurige zorg voor ouderen, voor mensen met beperkingen en ook in de geestelijke gezondheidszorg. Hier wordt de vraag naar een andere dimensie van kwaliteit steeds nadrukkelijker gesteld.

Om meer duidelijkheid te scheppen in die kwaliteitsdiscussie, wil ik onderscheid maken tussen twee kaders waarvan ik vind dat die in de praktijk schurende waarden met zich mee brengen. Het ene kader noem ik normatief en het andere narratief”

Klik hier voor de complete lezing in PDF van
prof. Slaets: Kwaliteit van zorg: wie mag het zeggen?

Bijdragen van sprekers Sander de Hosson,
Dorothea Touwen en Ronnie van Diemen. Klik hier.

5e Els Borst Lezing Kwaliteit van de zorg: wie mag het zeggen?, CEG, 14 november 2017: www.ceg.nl

De lezing is ook te beluisteren op TXT Radio: http://txtradio.nl/programmas/els-borstlezing-2017/1510590724 (Niet meer beschikbaar)