De eindexamens Frans: geen echte fouten, wel te lang, wel te moeilijk. Hoe zit het bij de andere vakken?

De eindexamens Frans zitten er voor het eerste tijdvak op en het moet gezegd…. Grote magistrale, ziedend makende, vuurspugende fouten zitten er niet in. Dat is fantastisch. Het is goed voor mijn hartslag, mijn bloeddruk, mijn humeur en mijn nachtmerries. Helaas gaat het niet om mij maar om de leerlingen.

Nu de eindexamens geen grote fouten meer hebben vallen kleinere schoonheidsfoutjes op. Twee antwoorden van de vier die bijna goed zijn bij de multiple-choice vragen, 5 semi-identieke vragen in 1 examen, soms onder elkaar, kleine instinkertjes, maar geen groot leed. De twee vragen die een te benepen antwoordmodel kenden bij VWO zijn hersteld.

De enige echte vraag met 2 goede antwoorden in het VMBO examen is niet hersteld, maar dat examen en was verder bijna perfect dus oké, 1 niet gecorrigeerde fout, moet kunnen, ze zullen omdat het een open vraag is vanzelf bij de analyse wel zien dat de docenten gelijk hebben over vraag 30. Ook HAVO was nagenoeg foutloos te maken, behoeft slechts een paar kleine aanpassingen en kent ook geen drama.

Ben ik dan blij? Ja en nee. VWO en HAVO waren te moeilijk en de leerlingen kregen het niet af. Dus veel fouten op het eind ook bij leerlingen die heel goed scoren. Geen fouten, wel te veel, te lang, te moeilijk, ja, ik kon alle examens in eerste tijdvak voor het eerst in jaren foutloosachtig invullen, maar de leerlingen konden dat niet. De teksten waren verwarrend voor leerlingen zonder extreem diepgaande kennis van de taal. Ze begrepen het wel, maar niet de details tot op de komma. Hoe leer je alle details? Je weet in grote lijnen waar het over gaat en dat zou genoeg moeten zijn. Immers, we toetsen leesvaardigheid. Het HAVO-examen was van VWO- niveau.

Maakt dat wat uit? Nee, want zoals u ziet in tabel 1, gemiddeld is het landelijke resultaat altijd een kleine 6. Dus als ze allemaal bij alle antwoorden A invullen dan komt er een formule die maakt dat het gemiddeld toch gewoon een 6 is en dat is naast irritant ook vooral geruststellend. https://www.cito.nl/onderwijs/voortgezet-onderwijs/centrale-examens-voortgezet-onderwijs/examenvoorbereiding/examenmateriaal/vwo-2019-2018-2017 (Niet meer beschikbaar op site van CITO)

Tot in de kleinste details

Als u zich verveelt adviseert ik u om eens te kijken op de pagina van het Cito waar de eindexamens helemaal verklaard staan, tot in de kleinste details en ik vraag dan uw speciale aandacht voor de kolom TIA (dat klinkt enger dan het is), het staat voor Toets-Itemanalyse en laat heel precies zien wat de vragen hebben aangericht en wat ze waard waren: https://www.cito.nl/onderwijs/voortgezet-onderwijs/centrale-examens-voortgezet-onderwijs/examenvoorbereiding/examenmateriaal/vwo-2019-2018-2017/vwo-2019-tv1^*) de kolom met het rode rekenmachientje. Je moet het even downloaden maar dan gaat er een wereld voor je open. Het is heel jammer dat die van 2016 er niet meer bij staat. Toen was het eindexamen Frans zo makkelijk dat we, met de normering NUL gemiddeld uitkwamen op een 7 en dat mocht niet, er is toen een brief gekomen van het College voor Toetsen en Examens (CvTE) waarin dat stond en ik citeer:

“Met de laagste N-term binnen de afgesproken bandbreedte met 0,0 als ondergrens was het niet mogelijk om met de examens Frans havo en vwo 2016 vergelijkbare eisen aan examenkandidaten te stellen als in voorgaande jaren. Het hoge gemiddelde cijfer voor het centraal examen Frans vwo 2016 betekent dus niet dat er sprake is van een grote vaardigheidsstijging van kandidaten Frans vwo. Als we met dit examen gelijke eisen hadden kunnen stellen, dan hadden kandidaten Frans vwo gemiddeld een cijferpunt lager gescoord.”
Freya Martin, clustermanager talen havo/vwo, College voor Toetsen en Examens.

Nou die 7 zullen we dus nooit meer halen en hier staat dus waarom. Bitter is het, maar wel waar en het staat in schril contrast met de brief van dezelfde Freya Martin van hetzelfde CvTE van 24 januari 2020 waarin ze voorstelt dat we naar een 6,3 mogen en ze noemt dat een versoepeling van 0.5 cijferpunt:   https://www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=9df84528-666e-41d7-9958-c8a6969b277c&title=Afschrift%20brief%20van%20CvTE%20over%20aanpassing%20prestatie-eis%20centrale%20examens%20Duits%20en%20Frans%20havo.pdf

In de onderstaande tabellen ziet u dat Engels HAVO en VWO altijd een 7 scoren als landelijk gemiddelde en u ziet ook dat Nederlands, Frans en Duits chronisch rond de 6 schommelen. Tabel 1.

Nu zou je denken dat de verklaring zit in het feit dat Engels een kernvak is waar niemand op mag zakken. Dat is een sterk argument ware het niet dat Nederlands voor VWO en Havo ook een kernvak is waar je wel op mag zakken blijkbaar want hoe graag ik ook anders zou aantonen, Nederlands scoort niet ondubbelzinnig hoger.

Wat stuitert van het scherm is hoe kaarsrecht die lijnen lopen. Wat er ook gebeurt, Havo Frans zit onder de 6, Havo Engels zit aan de 7. Hoe kunnen die lijnen zo recht lopen? Dat ziet u in Tabel 2. Normaal gesproken is de normering 1. Dan heeft niemand bonus of aftrekpunten. Dat is zeg maar als er niks te compenseren valt. Bij een normering onder de 1 was het examen te makkelijk, bij een normering boven de 1 moet er iets gecompenseerd worden.

Hoe krijg je al die streepjes zo recht? Door af te pakken en bij te geven;

Frans HAVO was in 2017 zo goed gemaakt dat iedereen een heel punt aftrek kreeg. Dus de normering was NUL, daardoor werd het landelijk gemiddelde een 5.8.

Engels was in 2017 zo slecht gemaakt dat iedereen 0.4 bonus kreeg, dus was de normering 1.4 zodat het landelijk gemiddelde bij Engels een 6.9 was. Leest u dit nog maar een keer…

Zonder dit spel van afpakken en bijgeven, dus met de normering 1 (niks erbij, niks eraf) was Frans een 6.8 geweest en Engels een 6.5. Leest u dit nog maar even een keer

Frans is dus qua landelijk gemiddelde beter gemaakt dan Engels. Maar dat kan niet want Engels moet op een 7 komen. Dus passen we dat aan. Als u even indringend naar tabel 2 kijkt ziet u dat bijna alle talen strafpunten krijgen (alles onder de 1), maar Engels bijna nooit.

Nu vraagt u zich af… Hoe kan deze alfa-docent zo’n indrukwekkende grafiek maken, en dat is een terechte vraag.  Ook terecht is de vraag waarom kernvak Engels ALTIJD een heel punt hoger scoort dan Duits en Frans. Nou dat zit zo…

Dit schreef minister Slob op 4 februari 2020:

“Het CvTE zal daarom (…) de cesuur tijdelijk licht aanpassen vanuit het motief om leerlingen niet onevenredig te benadelen. Daarnaast wil het CvTE, op aanraden van docenten Frans, ook de lengte van dat examen enigszins inkorten om een negatief effect van tijdsdruk op de meting van vaardigheid uit te sluiten. Ik heb begrip voor dit besluit van het CvTE in deze bijzondere situatie die bij deze twee vakken is ontstaan. (…) Door tijdelijk de nu knellende cesuur voor deze vakken te verlichten kan de discussie over deze vakken inhoudelijk gevoerd worden in het kader van curriculum.nu, in plaats van dat deze zich richt op de steeds lager wordende cijfers die havisten voor deze vakken halen bij het CE. Alleen zo kan er mijns inziens gewerkt worden aan een duurzame oplossing voor deze problematiek, zonder dat examenklassen Frans en Duits havo in de komende jaren onevenredig benadeeld worden.”

https://www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=a71b9d07-34d7-4ff7-ba42-5fc7e3e3f084&title=Toetsing%20en%20examinering%20in%20het%20voortgezet%20onderwijs%202019%20.pdf

Het volledige dossier staat hier: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2020Z01979&did=2020D04203

Er is een breder probleem en dat is de algemene kwaliteit van de eindexamens bij de talen. Al in 2017 schreef Michel Pijpers http://www.deleraar.nl/blogpagina/het-begon-zo-onschuldig

“De Rit geeft aan hoe goed een vraag het verschil aangeeft tussen ‘goede’ en ‘slechte’ kandidaten. Eenvoudig gezegd gaat het bij de Rit-waarde om de vraag of de kandidaten met een hoge score voor de toets als geheel ook de moeilijke vragen beter gemaakt hebben dan de kandidaten met een lage score. Als vooral zwakke leerlingen een ‘moeilijke’ opgave goed doen, mag je twijfelen over de betrouwbaarheid van de vraag (Goosen, 2015). En gelukkig biedt ook hier de site van Cito zelf uitkomst. In Toets- en itemanalyse met TIA (Goldebeld, 1992) noteert P. Goldebeld op pagina 49 het volgende schema:

Ik lees hierin dat een item met een Rit-waarde onder de 0,20 beoordeeld moet worden als slecht.”

Ik heb goed en slecht nieuws. Dit zijn de RIT-waarden van de eindexamens volgens de Toets en Itemanalyse (TIA). Het goede nieuws is dat er geen examen qua RIT slecht scoort. Tot zover het goede nieuws. Tabel 4

Het slechte nieuws is dat er geen enkel eindexamen in de buurt komt van zeer goed en dat er alleen bij HAVO en VWO Engels goede examens worden afgenomen sinds 2017. Alle andere talen scoren in de categorie twijfelgeval.

Het is wat het is, ik ben best blij, en best ontroostbaar ook. Ik heb VWO-Engels gemaakt. Ik was in een uur klaar, ik had vier fouten, het examen stelde niks voor, geblinddoekt pijltjesschietend kon ik een voldoende halen. De vragen waren kinderlijk eenvoudig, de teksten waren soms 2 regels, het was kinderspel. Als je daar dan ook nog eens een normering tegenaan gooit die maakt dat iedereen een 7 kan halen dan maak ik me zorgen om het niveau van het Engels in Nederland. Maar goed, in het eerste eindexamens Frans stonden geen hele grove fouten. Je kunt niet alles hebben…

Omdat ik alle docenten en vooral alle leerlingen natuurlijk goede examens gun heb ik een korte enquête gemaakt om in beeld te brengen bij welke vakken vergelijkbare situaties spelen. De enquête kunt u hier anoniem invullen en betreft alle eindexamenvakken. https://forms.gle/B74noLnVxBWzeXV27 (Niet meer beschikbaar).

Charlotte Goulmy is lerares Frans en voortrekker van Stichting Beroepseer