Pleidooi voor de kleutervriendelijke school

Elk jaar stelt de Landelijke Beroepsgroep Begeleiders Onderwijs (LBBO) een lijst van onderwijsboeken samen voor de verkiezing van het Onderwijsboek van het jaar. Op de lijst van in 2020 gepubliceerde boeken staat de titel De kleutervriendelijke school van Betsy van de Grift, een analyse van de kwaliteit van het huidige kleuteronderwijs. Van de Grift werkt als onafhankelijk adviseur en publicist voor de sectoren Onderwijs en Opvoeding aan jonge kinderen.

Volgens Van de Grift bestaat het kleuteronderwijs in Nederland niet meer: “Het heeft geen status, geen regels, geen eigen doelstellingen en er wordt nagenoeg geen onderzoek naar gedaan. Dat was misschien wel de grootste schok in mijn researchfase. Het aanbod dat we in de school aan kleuters doen, staat of valt met de leerkracht die er het beste van probeert te maken”.

Geen onderscheid meer tussen kleuterleidster en onderwijzer

Wat is er gebeurd? Op haar website heeft Van de Grift een artikel geschreven over ‘zeurende KLOSSERS…’ Een KLOS of K.L.O.S. is een Kleuterleidster Opleiding School die werd ingevoerd met de Kleuteronderwijswet van 1955. Die speciale opleiding tot kleuterleid(st)er, de Kleuterkweek of KLOS,  heeft bestaan tot 1985. In dat jaar ging de opleiding, samen met de Pedagogische Academie (PA) op in de huidige Pedagogische academie voor het basisonderwijs (PABO). Met de Wet op het basisonderwijs (1985) verviel het onderscheid tussen kleuterleidster en onderwijzer.

Aan de De kleutervriendelijke school hebben ook gastauteurs meegeschreven. Een van hen is Marianne de Valck, oud-KLOSSer:  “De KLOS, ontstaan door de nieuwe wet op het Kleuteronderwijs, was een nieuw en voor veel meisjes een aantrekkelijk toekomstperspectief. Tenminste, als zij door hun ouders in de gelegenheid waren gesteld om de voorbereidende ULO te halen. Na drie jaar werd je geacht dat je een kleuterleidsters A diploma behaalde, dat werd ook wel de vrije kleuterklas genoemd. Na de driejarige basisopleiding konden studenten de opleiding afsluiten met de eenjarige studie tot B-hoofdakte. Op de opleiding heerste een streng klimaat, maar ook een optimistische levendige sfeer. De opleiding paste binnen het tijdsbeeld, want wij werkten aan de toekomst van Nederland.
( … )
Een afgestudeerde kleuter-leerkracht deed examen in alle vakken, van godsdienst en ontwikkelingspsychologie tot didactiek, maar dus ook in kleuterliedjes zingen en blokfluit spelen, bordtekeningen maken en het oranje EHBO boekje moest men uit het hoofd kennen.
Het sterke punt van de ‘kleuterkweek’, de KLOS, was dat het leerkrachten toerustte met kennis, maar vooral ook met enorm sterke handelingsvaardigheden in de omgang met individuele en groepen kleuters. En de kleuterleerkrachten voelden zich bevoorrecht en dat waren ze feitelijk ook in die tijd. Geen wonder dat KLOSsers met zoveel goede herinneringen aan die tijd terugdenken”.

Vrije val

Met de invoering van de Wet op het basisonderwijs belandde het onderwijs aan kleuters in feite in een vrije val. Het duidelijke pedagogisch onderbouwde kader verdween, en daarmee het feitelijke beroep van kleuterjuf.

Van de Grift: “De ‘KLOSsers’ die gewend waren binnen duidelijke professionele kaders als vakvrouwen zelfstandig te werken zijn daarmee veel kwijtgeraakt. Daar waar de sterke kant van het ‘vroegere’ kleuteronderwijs de concrete aanwijzing voor de praktijk was, lijkt de integratie binnen het primair onderwijs juist tot het omgekeerde te hebben geleid. De meest geplaatste topics op platforms zoals de facebookgroepen voor kleuterleerkrachten zijn de ‘hoe doen jullie dat’- vragen: welke methode gebruiken jullie voor de sociaal emotionele ontwikkeling? Wat doen jullie als de eerste groepers te lang doen over het broodje eten en dan geen tijd meer hebben om buiten te spelen? ”

Van de Grift schrijft tot besluit van haar artikel dat de status van het onderwijs aan kleuters hersteld dient te worden en daarmee haar specifieke kenmerken en opgaven.

De verkiezing Onderwijsboek van 2020 loopt tot 28 maart 2021.

Lees het hele artikel Zeurende KLOSSERS…, door Betsy van de Grift: www.betsyvandegrift.nl/?p=1040 (Niet meer beschikbaar)

De kleutervriendelijke school, uitgeverij OMJS, 2020: https://uitgeverijomjs.nl

U P D A T E  I I

Peuteren en Kleuteren, door Betsy van der Grift, uitg. Probook B.V., 2023: www.betsyvandegrift.nl/peuteren-en-kleuteren-herziene-en-geactualiseerde-uitgave-2023/

U P D A T E  I

Uitslag verkiezing Beste Onderwijsboek van het Jaar 2020: ‘Technisch lezen in een doorlopende lijn’, Landelijke Beroepsgroep Begeleiders Onderwijs, 29 maart 2021: www.lbbo.nl/nieuws/uitslag-verkiezing-beste-onderwijsboek-van-het-jaar-2020

Foto bovenaan is van Tolmacho