Wordt de zorg nu wel of niet ontregeld? Voortgang programma Ont(R)egel de zorg en uitkomst Nationale (Ont)Regelmonitor

Minister De Jonge, minister Bruins en staatssecretaris Blokhuis hebben de Tweede Kamer in een brief van 4 oktober 2019 geïnformeerd over de voortgang van het programma (Ont)Regel de Zorg. Het programma werd gelanceerd in mei 2018 en heeft tot doel de bureaucratie in de gezondheidszorg te verminderen.
Het blijkt dat zorgverleners nog te weinig merken van het programma. Er is zelfs sprake van een toename van bureaucratie.

In de Kamerbrief staat aan het slot:

“Ervaringen uit het verleden leren dat regeldruk een taai vraagstuk is en dat het aanpakken ervan een lange adem vergt. Het gaat over veel méér dan een streep zetten door een regel, procedure of formulier. Het simpelweg afschaffen daarvan is niet voldoende, omdat ingesleten patronen en werkwijzen daarmee niet ineens verdwenen zijn. Het kennelijk ingebakken wantrouwen dat tot het ontstaan van die regels heeft geleid, is niet ineens opgelost. Toch hebben we, ruim een jaar na de lancering van het programma (Ont)Regel de Zorg, vertrouwen in de positieve effecten ervan. We zijn er nog lang niet en de merkbaarheid voor de zorgverlener en voor de patiënt/cliënt is nog onvoldoende, maar er is veel in gang gezet dat wel tot die effecten moet leiden. Dat doen we nadrukkelijk samen met zorgverleners en patiënten/cliënten, en met zorginstellingen, brancheverenigingen, koepelorganisaties, toezichthouders en andere betrokken partijen. Gezamenlijk hebben we de regelberg gebouwd en alleen gezamenlijk zal het ons lukken hem weer af te breken. Daar zetten wij ons ook persoonlijk voor in door bij elk werkbezoek en overal waar we komen de vraag te stellen waar men tegenaan loopt en uit te dragen dat het ontregelen ons menens is. De positieve energie waarmee in steeds meer zorginstellingen in het land aan dit thema gewerkt wordt en de goede voorbeelden die we tegenkomen, stemmen ons optimistisch. Het kan wel! Voor de komende periode komt het erop aan die energie vast te houden en voortgang te blijven boeken om zo echt merkbaar
minder regeldruk te realiseren. De urgentie daarvan is onverminderd groot, gelet op de arbeidsmarkt in de zorg. In het voorjaar van 2020 informeren wij u weer over de voortgang”.

Nationale (Ont)Regelmonitor

In dezelfde periode als de Kamerbrief zijn de uitkomsten van de Nationale (Ont)Regelmonitor^*) van de beroepsvereniging voor zorgprofessionals VvAA gepubliceerd (september 2019). De monitor is in de zomer van 2019, de eerste keer na de nulmeting van eind 2018, opnieuw voorgelegd aan onder meer apothekers, huisartsen, medisch specialisten, psychologen en psychotherapeuten, tandartsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners.

De uitkomst is dat ruim 80% van de zorgverleners inmiddels bekend is met de beweging (Ont)Regel de Zorg en dat 47% van de zorgverleners, in plaats van 42% een half jaar geleden, merkt dat het onderwerp in hun organisatie of beroepsgroep ‘op de agenda staat’. Toch heeft nog steeds 82%, ten opzichte van 87% een half jaar geleden, last van regeldruk op het werk. Net als een half jaar geleden is 62% van de zorgverleners ontevreden over de voortgang van het ontregelen. Het aantal zorgverleners dat (heel) weinig vertrouwen heeft in daadwerkelijke verandering, is gestegen van 63% naar 67%. Het onderzoek toont tevens aan dat de regeldruk letterlijk ‘drukt’ op de zorgverleners: hoe meer tijd men kwijt zegt te zijn aan onnodige regels, hoe vaker men last heeft van burnout-klachten.

Edwin Brugman, directeur van Vereniging VvAA: “Het lijkt erop dat de toename van de regeldruk stagneert en zorgverleners weten dat het op de agenda staat. Echter, per saldo is er voor de zorgverleners nauwelijks iets veranderd. De situatie is er wat ons betreft niet minder alarmerend op geworden. Dit vraagt om maatregelen om het ontregelproces te versnellen, willen we met elkaar bevlogen en gemotiveerde zorgverleners behouden, nu en in de toekomst. Het is vooral zaak dat de partijen die de regeldruk veroorzaken, nu echt werk maken van het beperken ervan. Want zij dragen met name de verantwoordelijkheid voor het realiseren van een beter werkklimaat. Hun prioriteiten moeten nu echt naar het verminderen van de regeldruk”.

De zorgverzekeraar is volgens de zorgverleners de belangrijkste veroorzaker van de regeldruk (48%). Daarna scoren ICT-systemen (13%) en wetgeving (11%) het hoogst. Alleen bij de medisch specialisten staan de ICT-systemen bovenaan als belangrijkste veroorzaker van de regeldruk (30% in plaats van 31% een half jaar geleden), gevolgd door de zorgverzekeraar (18% in plaats van 19% een half jaar geleden).

Conclusies

De bewindslieden van het ministerie van VWS vinden dat de bureaucratie in de zorg sneller moet afnemen. Zorgverleners merken nog te weinig van (Ont)Regel de Zorg. In de langdurige zorg neemt de regeldruk zelfs toe. De zorgverzekeraars zijn volgens de zorgverleners van de Nationale (Ont)Regelmonitor de belangrijkste veroorzaker van de regeldruk (48%). Zij staan ontregeling in de weg.

In november 2017 schreef hoogleraar en medisch specialist in VUmc Armand Girbes op de site van Arts en Auto: “Bereid je voor op verzet van machtige partijen: degenen die leven van de bureaucratie en zichzelf te serieus nemende auditprogramma’s en -instituties”.
Op alle fronten is een andere mentaliteit nodig, en een systeemaanpak. Thijs Jansen van Stichting Beroepseer schreef in een tweet dat (Ont)Regel de zorg teveel de symptomen aanpakt en te weinig de geestesgesteldheid en ingesleten patronen waaruit de bureaucratie voortkomt.
Een wijs man zei in de jaren zestig toen de angst voor de atoombom bijna hysterische vormen aannam: “De wereld gaat eerder ten onder aan de bureaucratie, dan aan de atoombom”.
Bureaucratie woekert niet alleen door in de gezondheidszorg, maar in alle publieke sectoren.

Noot
^*) In 2017 en 2018 hebben VvAA en huisartsenactiegroep ‘Het Roer Moet Om’ (HRMO), samen met zorgverleners en andere stakeholders in de zorg, de verlammende bureaucratie in de zorg onder de naam (Ont)Regel de Zorg op de agenda gezet. Na de grootschalige schrapconferentie in november 2017 en de ‘Schrap- en Verbetersessies’ in samenwerking met honderden zorgverleners begin 2018, werden in maart 2018, 62 concrete schrappunten gepresenteerd aan minister Bruins. Deze punten vormden de basis voor het VWS Actieplan (Ont)Regel de Zorg met meer dan 150 maatregelen waarmee de ministers Bruins en De Jonge zich committeerden aan het terugbrengen van de regeldruk voor zorgverleners. D.m.v. de halfjaarlijkse Nationale (Ont)Regelmonitor monitort VvAA, samen met een aantal beroepsorganisaties, in hoeverre zorgverleners daadwerkelijk merkbaar minder regeldruk ervaren in hun dagelijkse praktijk.

Kamerbrief over Voortgang programma (Ont)Regel de Zorg, Rijksoverheid, 4 oktober 2019: www.rijksoverheid.nl

Infographic – Voortgang (Ont)regel de Zorg 2019, Rijksoverheid, 4 oktober 2019: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/brochures/2019/10/04/infographic-voortgang-ontregel-de-zorg-2019 (Niet meer beschikbaar). Zie afbeelding helemaal bovenaan deze pagina.

Website (Ont)Regel de Zorg: www.ordz.nl

Downloaden rapportage [Ont]Regel Monitor 2019: https://beroepseer.nl

(Ont)Regel de zorg, met de Nationale (Ont)Regelmonitor: www.vvaa.nl/nieuws-en-kennis/ledenthema/ontregel-de-zorg

Aanbevolen literatuur

John Seddon: Weg met de ideeënmachine van de regering. Politici zijn oorzaak van slecht functionerende openbare diensten, Blogs Beroepseer, 18 november 2014: https://beroepseer.nl

John Seddon: Deliverology maakt dienstverlening kapot, Video’s Beroepseer, 5 januari 2012: https://beroepseer.nl

Foto bovenaan: Infographic Voortgang (Ont)regel de Zorg 2019