Investeren in digitale vertrouwensinfrastructuur en digitale zelfbeschikking

Alles transactie, het boek dat Shikko Nijland schreef met Chiel Liezenberg en Douwe Lycklama is uitgeroepen tot Managementboek van het Jaar 2019. Volgens de jury komt het boek precies op tijd en dient het een maatschappelijk en economisch belang.

Op de site van Banken, het platform van de Nederlandse bankensector, staat een interview met Nijland, waarin hij stelt dat “we moeten investeren in een digitale vertrouwensinfrastructuur”. Dat advies zou een antwoord kunnen zijn op de vraag of vertrouwen inmiddels niet is vervangen door technologie? Shikko Nijland is directeur en managing partner van consultancybureau Innopay.

De eerste vraag van de interviewer betreft de titel van het boek. Waarom heet het Alles transactie?

Nijland: “Deze titel hebben we gekozen omdat interacties en transacties zijn als ademhalen. We doen het de hele dag, het gaat meestal goed en we staan er verder niet zo bij stil. Wanneer je een berichtje stuurt, iets koopt in een winkel, online een vliegticket boekt, een professionele deal afrondt, en wanneer je bijvoorbeeld inlogt op een platform als Twitter. Alles is dus transactie en dat is dan ook waar het boek over gaat. Een boek over ‘transacties’ in de breedste en meest fundamentele zin van het woord, want interacties en transacties vormen het weefsel van onze maatschappij en economie.

Maar wat weten we eigenlijk van transacties? Hoe kun je naar transacties kijken? Hoe vinden transacties plaats in een steeds verder digitaliserende wereld? Welke positie nemen intermediairs in bij het faciliteren van transacties? Hoe creëer je groei en hoe ontwikkel je proposities voor een dergelijke markt? Dit analyseren we in het boek aan de hand van de kernbegrippen interactie, transactie, koopproces, tweezijdige markt, platform, data en met ‘vertrouwen’ als rode draad, om beter te begrijpen hoe dit allemaal samenhangt”.

Huidige internet niet gebouwd op ondersteunen van transacties

Interacties en transacties vormen de kern van onze samenleving maar zijn nauwelijks onderwerp van studie. De auteurs vonden dat vreemd, zeker nu de wereld in snel tempo digitaliseert en dit in sterke mate de manier beïnvloedt waarop transacties worden gedaan én hoe het hiervoor benodigde vertrouwen tot stand komt. Bovendien krijgen digitale interacties steeds vaker de kenmerken van een (data)transactie, waardoor het aantal transacties de komende jaren explosief zal toenemen.

Volgens Nijland is het huidige internet niet gebouwd op het ondersteunen van transacties. Dat is een een probleem: “De wijze waarop vertrouwen erin is verankerd, is verre van optimaal. Het is daarom nog geen volwaardig transactiekanaal. Dat is niet alleen een enorme gemiste kans voor economische groei, het houdt ook een groot risico in. Binnen vijf jaar zal het aantal transacties minimaal verzesvoudigen. Door meer mensen die online komen, door onderlinge transacties die digitaal worden, door het Internet of Things, en allemaal met datatransacties als multiplier. Daar is de infrastructuur eigenlijk niet klaar voor”.

Interviewer: Digitalisering heeft alles en iedereen in elkaar verstrengeld. Wat betekent dit voor organisaties enerzijds en consumenten anderzijds en in hoeverre is vertrouwen vervangen door technologie?

Nijland: “Het kernbegrip van waar ‘internet’ en ‘transacties’ in samenkomen is het woord ‘vertrouwen’. Vertrouwen drijft transacties en manifesteert zich binnen het digitale domein op een heel andere manier dan we gewend zijn in de fysieke wereld, namelijk in de vorm van data. En laat die data nou precies het onderwerp zijn waar vandaag de dag veel over te doen is. Aan de ene kant zijn persoonsgegevens nodig om een digitale transactie te kunnen aangaan, om daarmee het vertrouwen van de betrokkenen te winnen. Aan de andere kant worden steeds meer vraagtekens gezet bij de manier waarop met dergelijke data wordt omgesprongen. De schandalen over datalekken, beïnvloeding van verkiezingen, de zorgen over privacy en het onvermogen van platforms als Facebook om op een veilige manier met deze onvoorstelbaar grote hoeveelheden gegevens om te gaan: het zijn allemaal gevolgen van dezelfde oorzaak”.

Nationale vertrouwensinfrastructuur

Volgens Nijland is het voor de consument vooral van belang dat er een nationale vertrouwensinfrastructuur wordt gecreëerd. Bijvoorbeeld in de vorm van een afsprakenstelsel over data delen waarbij gebruikers controle behouden over hun eigen data en ook de digitale instrumenten krijgen om dit op een makkelijke manier te kunnen doen: “Een publiek-private samenwerking is nodig om tot een oplossing te komen, waarbij financiële instellingen een voorbeeldrol zouden kunnen spelen. Niet alleen omdat er sprake is van een gemeenschappelijk belang, maar ook omdat het probleem te groot is om door één partij opgelost te worden. We moeten als overheid en bedrijven de handen ineenslaan en het normaal gaan vinden om te investeren in een digitale vertrouwensinfrastructuur. Evenals we het vanzelfsprekend vinden om geld te steken in snelwegen of spoorlijnen. Data delen doen we immers elke dag, net als reizen met de auto of trein”.

Een ander punt van belang blijkt het in evenwicht brengen van de data benefit balance. Hiermee wordt bedoeld dat niet alleen financiële instellingen en platforms profiteren van de opbrengsten van data genereren, maar ook de consumenten. Het is immers zo dat de voordelen voor de consumenten in geen verhouding staan tot die van de professionele tegenpartijen. Het evenwicht dient te worden hersteld en dat kan door de consument mee te laten delen in de opbrengsten van zijn data.

Lees het hele interview met Shikko Nijland, ‘We moeten investeren in een digitale vertrouwensinfrastructuur’, Banken.nl, 23 juli 2019: www.banken.nl

Managementboek van het jaar 2019: www.managementboekvanhetjaar.nl

Alles transactie. Over data, vertrouwen en de ongekende kansen van het transactionele internet, door Chiel Liezenberg, Douwe Lycklama, Shikko Nijland, uitgeverij LannooCampus, Houten, 2018: www.managementboek.nl