Toenemende aandacht voor publieke waarden en goed openbaar bestuur

In 2009 is door het Ministerie van Binnenlandse Zaken de Nederlandse code voor goed openbaar bestuur vastgesteld. Deze code bevat een aantal waarden die leidend zouden moeten zijn voor goed openbaar bestuur. De vraag is uiteraard of deze waarden niet alleen op papier, maar ook in de praktijk een grote rol spelen. En is het wel zo simpel om altijd in overeenstemming met alle waarden te handelen, of vergt goed bestuur het maken van lastige afwegingen? Aanvullend is van belang hoe bestuurders, managers en uitvoerders deze afwegingen maken.

In opdracht van het Ministerie hebben drie leden van de onderzoeksgroep Kwaliteit van Besturen van de Vrije Universiteit, Gjalt de Graaf, Leo Huberts en Remco Smulders, onderzoek gedaan naar de wijze waarop door verschillende actoren in de praktijk invulling wordt gegeven aan publieke waarden van goed bestuur. Daarbij stonden drie vragen centraal:

– welke waarden worden in het openbaar bestuur belangrijk gevonden – en meer in het bijzonder binnen een gemeente en ziekenhuis?
– welke spanningen tussen publieke waarden ervaren bestuurders, managers en uitvoerders?
– hoe gaan ze daar in de praktijk mee om?

Het onderzoek laat onder meer zien dat de waarden die een grote rol spelen en de botsingen die ervaren worden sterk samenhangen met de context van iemands functie. Uit de studie komen verschillende waardenconstellaties naar voren.
In de gemeente zien we uitvoerders, voor wie waarden die te maken hebben met responsiviteit, zoals openheid en participatie, een grote rol spelen, en uitvoerders voor wie waarden die te maken hebben met behoorlijkheid, zoals rechtmatigheid, een grote rol spelen.

Op het niveau van het middenmanagement spelen zowel in gemeente als ziekenhuis vooral de waarden van resultaatgericht bestuur zoals effectiviteit en efficiëntie een grote rol. Daarnaast zien we dat in het ziekenhuis de waarden professionaliteit en openheid van groot belang worden gevonden en dat in de top van de organisatie ook verantwoording een grote rol speelt in het werk.

Klik hier voor het volledige onderzoeksrapport in PDF: Publieke waarden – De beginselen van goed bestuur in de dagelijkse praktijk van ziekenhuis en gemeente waarin de aan het Ministerie gedane aanbevelingen. mei 2013: https://beroepseer.nl

Gjalt de Graaf heeft ook meegewerkt aan een grootschalig literatuuronderzoek naar de ontwikkeling van internationaal wetenschappelijk onderzoek naar publieke waarden in de afgelopen decennia. De in mei 2013 gepubliceerde meta-analyse van 397 publicaties over publieke waarden uit achttien verschillende disciplines laat zien dat hoewel er een toenemende interesse en aandacht is voor publieke waarden, er nog veel uitdagingen en onbeantwoorde vragen zijn.
De resultaten van dit onderzoek zijn gepubliceerd in een artikel in The American Review of Public Administration, dat beschikbaar is op de website van Arpa: From Galaxies to Universe: A Cross-Disciplinary Review and Analysis of Public Values Publications From 1969 to 2012: https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0275074013488822