Voormalig ambtenaar Belastingdienst Niessen aan het woord tijdens openbaar verhoor

Op maandag 25 september 2023 ondervroeg de Parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening in een openbaar verhoor Pierre Niessen, bezwaarbehandelaar Project Invordering Toeslagen bij de Belastingdienst in de periode 2014 – 2016. Deze commissie, ingesteld in juli 2022, doet onderzoek naar de dienstverlening, handhaving en fraudebestrijding bij overheidsdiensten.
De intussen 72-jarige gepensioneerde ambtenaar maakte intern diverse malen melding van misstanden bij de behandeling van bezwaarschriften. De Belastingdienst zou volgens hem handelen in strijd met de wet waardoor burgers werden gedupeerd. Hij vond bij zijn superieuren geen gehoor. Wat Niessen het meest dwars zat was het zonder reden intrekken van uitstel van betaling. Dit gebeurde bij 40.000 mensen, terwijl geen beslissing was genomen over hun bezwaar. Daarna werd de invordering van schulden in gang gezet (en de rente daarover).
In 2021 kreeg Niessen formeel excuses aangeboden van staatssecretaris Alexandra van Huffelen voor zijn bijdrage aan het openbaren van het toeslagenschandaal. Maar, de zaak is voor hem nog niet tot een bevredigende einde gekomen: “We zijn al jaren bezig en we zijn eigenlijk nog geen steek verder. Ik zit eigenlijk na tien jaar nog hetzelfde te vertellen”.

Hieronder video van het vraaggesprek tussen de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening en Pierre Niessen op 25 september 2023. Duur: 49 min.

Fragment uit het gesprek tussen de commissieleden
en Niessen dat de kern blootlegt van de Toeslagenaffaire

Niessen blijkt te twijfelen of het onderzoek van de commissie tot een bevredigend resultaat zal leiden. Hij wil graag weten wie er  heeft besloten tot de onwettige uitvoering van de bezwaarschriften van burgers. Hij legt uit hoe er binnen de Belastingdienst werd gereageerd als een ‘klant’ – hij gebruikt zelf liever het woord ‘belastingplichtige’ – een bezwaarschrift had ingediend: “Dan krijg je een brief. Wij hebben uw brief op die en die datum ontvangen. U verzoekt hierin om informatie waarom aan u invorderingsrente^*) is opgelegd. Vervolgens wordt er Artikel 27 eerste lid … ingeplakt en het dossier gesloten”.

Vraag van commissielid Lammert van Raan: Waarom is het niet toegestaan op die manier een bezwaarschrift af te handelen?
Niessen: Je kunt het in mijn ogen wel afhandelen en het is beter als je het vereenvoudigt, maar dan wel in overeenstemming met de klant. En dat laatste gebeurde dus niet.
Van Raan: Omdat de klant aangaf, ik maak bezwaar?
Niessen: Op de brief werd niet inhoudelijk op haar bezwaar ingegaan.
Van Raan: Wie gaf u en uw collega’s de opdracht bezwaarschriften invorderingsrente af te doen als een verzoek tot informatie?
Niessen: Ik kan niet direct zeggen wie dat heeft voorgelegd. Mijn leidinggevende deed dat waarschijnlijk in opdracht van… ook in overleg denk ik.

Bezwaarschriften werden afgedaan als verzoek om informatie

Niessen bespreekt met zijn leidinggevenden dat de werkwijze niet juist is. Op de vraag wat zij daarvan vonden, antwoordt Niessen: Nou, niemand was het ermee eens, laat ik het zo zeggen; maar men voerde het gewoon uit. Het was een opdracht. Ik heb ook van een vaco te horen gekregen: ‘Pierre Je kunt ervan denken wat je wilt, maar het is nu eenmaal een managementsbeslissing’.
Van Raan: Die werkwijze werd niet direct opgegeven als een directe opdracht, het was geen werkinstructie, maar het moest toch gebeuren, als ik u goed begrijp.
Niessen: Mondeling.
Van Raan. Ik hoor u ook zeggen, eigenlijk was niemand het ermee eens, maar men voerde het gewoon uit.
Niessen: Ja.
Van Raan. Welke gevolgen kon deze werkwijze hebben voor burgers die een bezwaarschrift indienen?
Niessen. Dat zie je bij wat vele ouders is overkomen. Ik moet even terug. Er heeft in de media ook gestaan: 40.000 uitstellen tot betaling die bij de heffing zijn ingetrokken zonder goed natrekken of het wel terecht is.
Van Raan: Werd er ook gesproken over de gevolgen voor de burgers?
Niessen: Nee, helemaal niet.

Waarom onderneemt hij zelf geen actie?

Voorzitter van de commissie Salima Belhaj: Een andere misstand die u heeft gemeld ging over het feit dat in de informatiebrieven die burgers ontvingen als hun bezwaarschrift als informatieverzoek was afgehandeld, geen rechtsmiddelenverwijzing was opgenomen. Hierdoor werden deze burgers niet geïnformeerd over de mogelijkheid in beroep te gaan in een rechtbank. Welke informatie staat er normaal gesproken in een rechtsmiddelenverwijzing?
Niessen: Een beroepsclausule. Dat je binnen die en die datum, binnen zes weken na de uitspraak in beroep kunt gaan bij de betreffende rechter.
Belhaj: Hoe bijzonder is het dat dat er niet in stond?
Niessen:: Dat is gewoon als als het ware iemand de keel doorknijpen. Met andere woorden, je ontneemt de burger zijn rechten… Het is onacceptabel.
Belhaj: Waarom is het onacceptabel?
Niessen: Het is in de wet voorgeschreven welke verplichtingen je als overheid hebt, en waaraan je je te houden hebt… Als de burger er zich niet aan houdt, dan weten we hem heel snel te vinden en heel snel straffen op te leggen. En als de overheid dergelijke fratsen uithaalt, dan moet het in de doofpot. Een vaco – een vakcoördinator – heeft tegen mij gezegd …. ‘Ook al staat er geen rechtsmiddelenverwijzing in de brief, dan kan de klant er toch mee naar de rechter. En ook als hij vindt dat hij helemaal geen brief heeft ontvangen, Onder punt C, dan kan hij ook daarmee naar de rechter’. Nou, ik zie hem al bij de rechter binnenkomen.
Belhaj: Maar waarom stond dat niet gewoon in die brief?
Niessen: Waarom neemt hij dan niet meteen actie? Onderneemt hij zelf geen actie?
Belhaj: Dus een vaco is een soort juridisch adviseur, en die zegt, je hoort het er wel in te zetten. En als je het er niet in zet, dat maakt niet uit.
Niessen: Dat maakt niet uit, dan kun je er toch nog mee naar de rechter.
Belhaj: Maar voor wie maakt dat wel uit, als je het er niet in zet?
Niessen: Dan maakt het voor de ouders uit, en dan praat ik niet alleen over de kinderopvangtoeslag. Of het nu huurtoeslag is, zorg, of kindgebonden budget, alles werd met de 40.000 uitstellen (maakt wegwerpgebaar)… geschrapt. De rechtsmogelijkheid werd ontnomen.
Belhaj: Wat was nu de aanleiding om dat niet gewoon in de brief te zetten. Weet u dat nog?
Niessen: Dat weet ik niet. Dat zijn zaken die van hogerhand zijn beslist.
Belhaj: Welke gevolgen, u heeft dat net al gezegd, welke gevolgen voor de gedupeerden?
Niessen: Dat hebben we al gehoord waartoe het kan leiden. Het kan leiden tot zelfmoord. Financiële instabiliteit. Gezinsontwrichting. Ik heb het met de huurtoeslag gehad. De spookbewoning. Heeft u daar iets van liggen? Je gaat een huis huren, je gaat ook huurtoeslagen aanvragen, de huurtoeslag krijg je niet omdat er al iemand zogenaamd op dat adres zou wonen. En dat blijkt iemand te zijn die zich nooit heeft uitgeschreven. En dan hang je. En dan heb ik met de gemeente gebeld.
Belhaj: Hoe kwam hierdoor de rechtsbescherming van burgers in gevaar?
Niessen: De verdere rechtsgang is ontnomen. Waar moet je dan nog naartoe?

Noot
*⁾ Invorderingsrente is rente die de Belastingdienst in rekening brengt als de belastingplichtige de belastingaanslag niet binnen de wettelijke betalingstermijn betaalt. Deze rente moet ook worden betaald als men uitstel van betaling heeft gekregen.

Parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening: www.tweedekamer.nl/kamerleden-en-commissies/commissies/parlementaire-enquetecommissie-fraudebeleid-en-0

Misstanden bij Belastingdienst tot aan hoogste ambtelijke top genegeerd, door Pieter Klein, RTL Nieuws, 12 november 2019: www.rtlnieuws.nl

Parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening – openbaar verhoor de heer Niessen, 25 september 2023: https://debatdirect.tweedekamer.nl

U P D A T E

Integere overheid vereist dringend meer zeggenschap van ambtenaren, Trouw, 28 september 2023: www.trouw.nl/opinie/integere-overheid-vereist-dringend-meer-zeggenschap-van-ambtenaren~bf4c63c4/

Afbeelding bovengaan: Pierre Niessen, ontleend aan video van openbaar verhoor Parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlenin