Conflicten dienen we het liefst te vermijden, is de algemene opvatting. Maar niet volgens de Amerikaanse onderneemster Margaret Heffernan. Volgens haar is het noodzaak het conflict juist te zoeken. Organisaties die met conflicten weten om te gaan, kunnen beter lastige kwesties oplossen en zelfs rampen voorkomen.

Heffernan begint haar TED-toespraak*) Dare to disagree met een voorbeeld uit de jaren vijftig van de Engelse arts en epidemiologe Alice Stewart die een baanbrekende ontdekking deed op het gebied van kanker bij kinderen, veroorzaakt door zwangerschapsonderzoeken met röntgenstralen bij hun moeder. Zij publiceerde haar resultaten van onderzoek in het medische tijdschrift The Lancet in 1956, maar het zou nog vijfentwintig jaar duren voordat de medische gevestigde orde het gebruik van röntgen bij onderzoek van zwangere vrouwen afschafte.
De gegevens waren er, openbaar, vrij en toegankelijk voor iedereen, maar niemand wilde er iets van weten en de consequenties trekken. Openheid op zich brengt nog geen veranderingen teweeg.

Alice Stewart had een medewerker, de statisticus George Kneale, die zei dat het zijn “taak was om te bewijzen dat dokter Stewart het fout heeft”. Hij zocht actief naar weerlegging van haar stellingen en zag het als zijn taak haar theorieën te weerspreken. De twee hadden een fantastisch samenwerkingsmodel. Ze waren denkpartners, en geen echokamers van elkaar. Heffernan vraagt zich af hoevelen van ons zulke medewerkers hebben, of durven hebben?

Wat is er nodig voor een constructief conflict? Allereerst mensen vinden die erg verschillend zijn van onszelf en de drang weerstaan mensen uit te kiezen die op ons lijken. Vervolgens manieren vinden met hen aan de slag te gaan. Dat vereist geduld en energie, en tenslotte de bereidheid van gedachten te veranderen.

De dochter van Alice Stewart vertelde dat telkens als haar moeder in de clinch lag met een collega, deze haar altijd weer tot nadenken aanzette: “Mijn moeder hield niet van vechten, ze was er een kei in”.
Heffernan stelt vast dat de grootste problemen, de grootste rampen die we hebben gezien, meestal niet door individuën zijn veroorzaakt, maar door organisaties, sommige groter dan landen, met gevolgen voor honderden, zoniet miljoenen mensen.
Hoe denken organisaties? Meestal doen ze dat niet. Niet omdat ze niet willen, maar omdat ze niet kunnen, en dat komt doordat de mensen in organisaties te bang zijn voor conflict.
Bang zijn voor het conflict belet dat mensen samen kunnen denken, zoals Alice Stewart en George Kneale hebben gedaan.

Heffernan illustreert waar bang zijn toe leidt met een voorbeeld van een zekere Joe die werkte voor een bedrijf van medische apparatuur. Hij maakte zich zorgen over het apparaat waar hij mee bezig was, hij vond het te ingewikkeld en dat kon wel eens schadelijk blijken voor patiënten. Rondkijkend in zijn organisatie, leek het wel of niemand zich zorgen maakte. Dus wilde hij niets zeggen. Misschien wisten zij iets dat hij niet wist. Hij zou dom lijken. Maar hij bleef erover piekeren en uiteindelijk heeft Heffernan hem geholpen zijn zorgen te uiten. En toen bleek – en dit gebeurt bijna altijd in zulke situaties –  dat andere mensen met precies dezelfde vragen en twijfels rondliepen.
Joe was wat velen beschouwen als een klokkenluider. Hij was geen dwaze querulant, maar een toegewijde man met passie voor zijn werk en zijn organisatie. Maar hij was veel te bang geweest voor conflict, totdat zijn angst voor de stilte groter werd en hij deze verbrak.

Het conflict aangaan en het gezag tegenspreken moet worden geleerd volgens Heffernan, zowel aan kinderen als aan volwassenen in elke stadium van de ontwikkeling, als we tenminste denkende organisaties en een denkende maatschappij willen.
Heffernan besluit met te zeggen dat open informatie fantastisch is, evenals open netwerken essentieel zijn, maar dat de waarheid alleen ons niet vrij zal maken, tenzij we de vaardigheden, de gewoonte, het talent en de morele moed ontwikkelen om haar te gebruiken. Openheid is niet het einde, het is het begin.

—————————————————————————-

*) Margaret Heffernan sprak in juni op de TEDGlobal 2012 conferentie in Edinburgh: Dare to disagree  Deze twaalf minuten durende video is ondertiteld in het Nederlands: Durf het oneens te zijn, en voorzien van een transcriptie in het Nederlands.

Margaret Heffernan (1955) is ondernemer, bestuursvoorzitter en auteur. Ze schreef drie boeken: The Naked Truth: A Working Woman’s Manifesto about Business and What Really Matters (2004) How She Does It (2007, ook getiteld Women On Top) en Willful Blindness: Why We Ignore the Obvious at our Peril (2011).
Meer op www.mheffernan.com