Laten we het hebben over onrecht

Bryan Stevenson is een Amerikaanse advocaat die zijn formidabele TED-toespraak*) begint met de mededeling dat hij het meest van zijn tijd doorbrengt in gevangenissen, dodencellen en arme wijken. Hij vertelt hoe hij zijn identiteit heeft ontdekt en wat de kracht van een identiteit hebben betekent aan de hand van een gebeurtenis uit zijn jeugd. Het is een hilarisch verhaal met een diepe zin. Met de juiste identiteit kunnen we de wereld dingen laten zien die aanvankelijk onzinnig lijken en mensen dingen laten doen die ze voor onmogelijk hadden gehouden.

Amerika is in veertig jaar tijd sterk veranderd. In 1972 zaten er 300.000 mensen in de gevangenis, vandaag zijn dat er 2,3 miljoen. De V.S. hebben het hoogste detentiepercentage in de wereld. Een op de drie zwarte mannen tussen 18 en 30 jaar zit gevangen, is met proefverlof of voorwaardelijk vrij. In de grote steden zit vijftig tot zestig procent van de zwarte jonge mannen in de gevangenis, in hechtenis of is met proefverlof of voorwaardelijk vrij. In totaal zijn er zeven miljoen mensen met proefverlof of voorwaardelijk vrij.
De grote toename van detentiegevallen ligt overigens niet aan een stijging van geweldsdelicten. Dat percentage is niet gestegen. De oorzaak van de dramatische toename is de oorlog tegen drugs.
Veel van Stevensons cliënten zijn heel jong. De V.S. zijn het enige land ter wereld waar 13-jarigen tot levenslang veroordeeld worden. Van elke negen geëxecuteerde mensen, blijkt er een onschuldig te zijn.

De vraag die dan oprijst is: Mogen wij doden? Ter  vergelijking: Zouden wij een vliegmaatschappij toestaan te vliegen als een op de negen opstijgende vliegtuigen zou neerstorten?

Stevenson wijdt zijn loopbaan aan het helpen van armen, gevangenen en veroordeelden. Hij is oprichter en directeur van het Equal Justice Initiative, een in de staat Alabama gevestigd bureau waar hij en zijn medewerkers strijden tegen vooringenomenheid en discriminatie in het strafrechtelijk systeem. De groep behaalt goede resultaten, zoals het tegengaan van buitensporige en onrechtvaardige strafoplegging en verzachting van het lot van onschuldige, tot de doodstraf veroordeelde gevangenen, het  aan de kaak stellen van misbruik van gevangenen en psychiatrische patiënten en het bijstaan van kinderen die als volwassenenen strafrechtelijk vervolgd worden. Een recente overwinning is het verbod op levenslange gevangenisstraf zonder de mogelijkheid van voorwaardelijke vrijlating van veroordeelde kinderen.

Stevenson is een man met moed en vertrouwen in zijn missie. Hij spoort zijn gehoor aan ook wat moediger te worden en manieren te vinden de uitdagingen van onze tijd aan te gaan en meer oog te krijgen voor de problemen en het lijden van mensen. Hij zegt dat onze menselijkheid afhangt van ieders menselijkheid.
We zijn gericht op innovatie, creativteit, technologie en amusement. Dat is mooi. Maar daartegenover staan lijden, misstanden, vernedering en marginalisering.
Stevenson: “Uiteindelijk worden we niet beoordeeld op onze technologie, hoe inspirerend die ook is, en ook niet op ons intellect en onze ratio. Uiteindelijk beoordeel je de kwaliteit van een maatschappij niet op hoe zij omgaat met haar rijken en machtigen, maar met haar armen en veroordeelden. Pas in de diepte beginnen we te begrijpen wie we zijn”.
Een gevleugelde uitspraak van Stevenson is dat in grote delen van de wereld de tegenpool van armoede niet rijkdom is. De tegenpool van armoede is gerechtigheid.

Tegen het eind van de lezing vertelt Stevenson over een “krankzinnige brief” die hij naar de rechtbank stuurde met een aanklacht tegen de partijdige en bevooroordeelde manier waarop er met het recht wordt omgegaan en tegen de huidige bestraffingsfilosofie. Deze brief bracht veel commotie teweeg. Stevenson voelde zich sterk genoeg om deze ongebruikelijke stap te zetten, mede door aansporing van de oude, zwarte conciërge van de rechtbank: “Ik voelde me verbonden met iets diep binnen in me, mijn identiteit, het vermogen van elke persoon om bij te dragen aan de gemeenschap, aan een perspectief van hoop”.

Stevenson hield zijn TED-toespraak, getiteld We need to talk about an injustice, in maart 2012. De video is in het Nederlands ondertiteld. Duur 23 minuten.

*) Meer weten over TED Talks en Conferenties, ga naar de site www.ted.com