De glijdende schaal

Christophe Busch, directeur van het Hannah Arendt Instituut te Mechelen, België, en schrijver van het boek De duivel in elk van ons, is op 5 september 2024 te gast in het Hannah Arend podium^*) voor rijksambtenaren. Gespreksleider is Thijs Jansen, directeur van Stichting Beroepseer.

Je krijgt een opdracht en voelt van binnen: “Deze is op of net over het randje van wat kan”. Maar ja, het is een opdracht en je leidinggevende of politiek verantwoordelijke zal wel weten wat hij/zij vraagt. Of je wilt ten koste van veel je doelen realiseren. Je hebt een maatregel bedacht waarmee je dat zichtbaar kunt maken. Maar ga je met die maatregel niet te ver? “Ach,”, zegt een collega, “het strandt wel bij de Raad van State”.
Wanneer moeten de alarmbellen afgaan omdat je je met je handelen op een hellend vlak begeeft? Hoe herken je signalen dat je op de glijdende schaal terechtgekomen bent? En wat staat je dan te doen?

Voorbeelden

De afgelopen jaren hebben we meerdere voorbeelden gezien van situaties waarin de (Rijks)overheid beleidsdoelen en -opdrachten zwaarder liet wegen dan burgerrechten en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. De toeslagenaffaire is daarvan het meest sprekende voorbeeld. Maar ook recenter, tijdens de kabinetsformatie, was het respecteren van de grondbeginselen van onze democratische rechtsstaat een belangrijk onderwerp van gesprek.
Thijs Jansen: “Wat het thema van de glijdende schaal onder andere tot een zeer actuele kwestie voor rijksambtenaren maakt, is dat de huidige coalitie in het hoofdlijnenakkoord heeft afgesproken dat ‘dit hoofdlijnenakkoord, het regeerprogramma en initiatieven van de vier fracties zich bewegen binnen de grenzen van de grondwet, de grondrechten, de democratie en de rechtsstaat, zoals verwoord in het eindverslag van informateur Plasterk van 12 februari 2024’. Wat betekent deze coalitie-afspraak voor het recht van rijksambtenaren om die grenzen te bewaken?”

Geen vanzelfsprekendheid

Het waarborgen van rechtsstatelijk handelen en het respecteren van burgerrechten en de grondwet lijkt een abc’tje, maar blijkt gezien de recente geschiedenis helemaal geen vanzelfsprekendheid. Ook voor ambtenaren niet. En tegelijkertijd: het is zelden een enkele grote daad die de democratie erodeert.

Busch houdt een lezing over die glijdende schaal, en de rol van ambtenaren. En er is – indachtig de oproep van Hannah Arendt om na te denken over de gevolgen van onze daden, hoe klein ook – ruim gelegenheid om met elkaar te spreken en na te denken over de vraag waar voor jou de risico’s liggen en waar de glijdende schaal begint.

Datum en tijd: Donderdag 5 september 2024, van 15:00 – 17:00 uur
Plaats: ZZIIN Conference Center op het Centraal Station van Den Haag, 1ste verdieping

Aanmelden via hannaharendtpodium@rijksoverheid.nl

Hannah Arendt Podium: www.grenzeloossamenwerken.nl/dialoog-en-ethiek/hannah-arendt-podium/agenda

De duivel in elk van ons, door Christophe Busch: www.borgerhoff-lamberigts.be

Noot
^*) Het Hannah Arendt Podium is een onderdeel van het rijksbrede programma Dialoog & Ethiek dat zich richt op het versterken van de ethische reflectie binnen de Rijksoverheid en op de totstandkoming van een veilige gesprekscultuur. Het Hannah Arendt Podium  – voor een vrij gesprek tussen ambtenaren – draagt bij aan zo’n veilige gesprekscultuur.