In zijn oratie Bescheiden leiderschap op 12 december 2014 vraagt prof. Nardo van der Meer, hoogleraar Healthcare Management van de TIAS Business School aan de Universiteit van Tilburg, wat de beste manier is om de 1,3 miljoen zorgprofessionals zover te krijgen dat de grote veranderingen die eraan komen in goede banen worden geleid? Volgens hem kunnen we dat het beste overlaten aan de zorgprofessionals zelf. Zij zijn zelf de beste leidinggevenden omdat in zorginstellingen veel zogenaamde kenniswerkers werken.
Van der Meer is ook werkzaam als cardio-anesthesioloog-intensivist in het Amphia ziekenhuis in Breda en is mede-eigenaar van ambulancebedrijf VZA International.
Van der Meer in een verslag van de oratie op de site van Skipr: “Dokters leiden dokters, verpleegkundigen leiden verpleegkundigen, ingenieurs leiden ingenieurs. Dat is herkenbaar tot in de top van academische centra als bij bedrijven als Volkswagen en BWW”. Het is een citaat uit Mathieu Weggemans boek Leidinggeven aan professionals, niet doen! waarin hij betoogt dat professionals geen leiding van iemand accepteren die het vak niet kent.

De patiënt centraal

Van der Meer stelt voor om leiderschap- en managementvaardigheden op te nemen in de opleidingscurricula van zowel artsen als verpleegkundigen. Daarbij zou meer oog moeten zijn voor bescheiden leiderschap: “De leider van de zorg van de toekomst is geen rücksichtslose narcist, geen charismatisch voortrekker, geen militaristische manager. Hij of zij weet de perfecte balans te vinden tussen afzijdigheid en betrokkenheid, die mensen in hun waarde laat en het zelf laat inzien hoe het werk efficiënter kan, tegen lagere kosten, terwijl de patiënt centraal staat.”

De blik moet worden verbreed. De managers van dit moment staan voor grote uitdagingen: concentratie van zorg, digitale revolutie, verandering van betalings- en vergoedingsstructuren, kostenefficiënte reorganisaties, het loslaten van de volledige vrije keuze van artsen, shared decision making, ‘choosing wisely’ en patiënt en family centered care. Zijn advies is om naar andere landen te kijken bij actuele problemen, in plaats van naar best practices uit het verleden.

Waar zijn de Nederlandse verpleegkundig directeuren?

In een reactie onderaan het artikel citeert Peter Koopman een vraag van Chinese verpleegkundigen die onlangs in Nederland op bezoek waren: “Waar zijn de Nederlandse verpleegkundig directeuren?”
Het antwoord van de beroepsorganisatie voor verpleegkundigen en verzorgenden Nederland V&VN: “Er zijn er nog, maar niet goed in die hoedanigheid zichtbaar en in veel zorginstellingen is deze functie door de Raad van Toezicht overbodig verklaard”.
Zelfs daar waar “verplegen” de primaire opgave van de organisatie is (zie statuten en/of bekostigingstitel) ontbreekt vaak een verpleegkundige op strategisch niveau.
In de landen om ons heen en dus ook in China onbegrijpelijk, maar waar. Ik meen dat het eenvoudiger is om uit de groep van 180.000 verpleegkundigen geschikte mensen te vinden en deze bestuurlijk te scholen, dan van een economisch of juridisch of bedrijfs/bestuurskundige een verpleegkundige of verpleegkundig specialist of verplegingswetenschapper te maken.
Maar door de samenstelling van veel raden van toezicht hebben deze daarvan geen kaas gegeten en zittende bestuurders kiezen ook liever voor het hun bekende. Er zijn echter uitzonderingen en het wordt zaak die zorginstellingen te profileren.

‘Beste managers zijn zorgprofessionals’, Skipr, communicatieplatform voor beslissers in de zorg, 12 december 2014: www.skipr.nl

Bescheiden leiderschap, rede uitgesproken door Prof. dr. B.J.M. van der Meer, 12 december 2014: http://docplayer.nl/2523451-Bescheiden-leiderschap.html

Vertrouwen in de zorg, rede uitgesproken door prof. Dr. PHJ van der Voort, MSc, 12 december 2014: www.tias.edu

Dubbele oratie Healthcare op 12 december, TIAS, School for Business and Society, 25 november 2014: www.tias.edu (Niet meer beschikbaar op site van TIAS).

Nardo van der Meer benoemd tot hoogleraar Healthcare Management, TIAS, School for Business and Society, 30 juli 2013: www.tias.edu (Bericht niet meer beschikbaar op site van TIAS). Zie Nardo van der Meer benoemd tot hoogleraar Healthcare Management, Zorgvisie, 2 augustus 2019: www.zorgvisie.nl