Een veelgehoorde klacht van patiënten en hulpverleners is dat de psychiatrie in Nederland is verworden tot een bureaucratische jungle. In het Tijdschrift voor Psychiatrie heeft een viertal psychiaters een essay gepubliceerd waarin een analyse is gemaakt van deze bureaucratische jungle. De methode die zij daarvoor hebben gebruikt is een verkennende literatuurstudie in de databank PubMed, Google en Nederlandstalige medische vakbladen.

Ze schrijven: “Wachtlijsten, intakeprocedures, verplichte dsm- en agb-codes, productiequota, registratiedruk, audits, visitaties, stafvergaderingen, rom-metingen en vele, vele andere aspecten van ons dagelijks werk maken dat de patiënt niet langer centraal staat en dat een aanzienlijk deel van onze tijd opgaat aan overhead en andere secundaire processen. De hedendaagse psychiatrie bezit dan ook alle kenmerken van een bureaucratisch systeem: het vak kent gestandaardiseerde methoden, een veelal onpersoonlijke benadering, gebruik van diagnostische classificaties en behandelalgoritmen, een geprotocolleerde wijze van verslagleggen, strikte juridische en financiële kaders, een hiërarchische organisatiestructuur, afgebakende bevoegdheden en verantwoordingsplicht aan zorgverzekeraars en andere ‘derden’.

Nu is het zo dat iedere hedendaagse medische discipline bestaat bij de gratie van deze bureaucratische organisatiestructuur en dat het afschaffen van elk van de genoemde kenmerken – zo dit al mogelijk zou zijn – verstrekkende gevolgen zal hebben voor het systeem als geheel. De tijd dat wij ons net als Hippocrates (ca. 460 – 370 v.C.) konden beperken tot de arts-patiëntrelatie en het leveren van θεραπευω en φροντίζω (cure and care) ligt ver achter ons. Maar de vraag of het niet wat minder kan met al die procedures lijkt prangender dan ooit, getuige de Kamerbrief van minister Schippers van 2 juli 2015 over regeldruk in de zorg. Bureaucratie mag de sine qua non zijn van het hedendaagse zorgstelsel, het kan niet zo zijn dat hierdoor naar schatting jaarlijks miljarden weglekken in de zorgbureaucratie, patiënten en familieleden in het gedrang komen en behandelaren gedemotiveerd raken – zozeer zelfs, dat sommigen het vak besluiten te verlaten.

Hulpverleners kunnen zelf een sleutelrol vervullen

Omdat betrouwbare getallen ontbreken en het buitengewoon moeilijk blijkt om de kosten en reikwijdte van bureaucratische processen te becijferen bieden wij in dit artikel een analyse van verschillende vormen van bureaucratie in de psychiatrie die als uitgangspunt kan dienen voor kwantitatief onderzoek. Daarnaast identificeren wij vormen van bureaucratie waarop hulpverleners en zorginstellingen in de praktijk zelf invloed kunnen uitoefenen”.

Aan het slot van hun essay concluderen de auteurs dat, om het directe patiëntencontact weer centraal te stellen in de psychiatrie, bureaucratisme voortvarend dient te worden aangepakt: “Daarbij kan de overheid faciliterend optreden, maar kunnen hulpverleners zelf een sleutelrol vervullen en daarmee tevens bijdragen aan een substantiële kostenreductie in de zorg”.

Lees hier het hele essay van J.D. Blom, F.R.E. Smink, E.V. Kwidama, V.M.Vladar Rivero: De paarse krokodil in de psychiatrie: over bureaucratie, bureaucratisme en onze heimelijke liefde voor procedures, Tijdschrift voor Psychiatrie, juli 2016: www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl

Zie voor meer info over Tijdschrift voor Psychiatrie: www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl