Dialoog tussen Thijs Jansen van Beroepseer en hoogleraar gezondheidszorg Erik Schut over de oogst van tien jaar zorgstelsel

In nummer 4 van het vakblad voor de praktijkhoudende huisarts MedZ staat een interview van Petra Pronk met Thijs Jansen, directeur van Stichting Beroepseer en Erik Schut, hoogleraar economie van de gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam.
Het onderwerp is het huidige zorgstelsel dat tien jaar geleden werd ingevoerd. Heeft het ons gebracht wat we ervan hadden verwacht? Toegankelijke zorg tegen een voor iedereen betaalbare prijs? Er blijken inmiddels twee partijen lijnrecht tegenover elkaar te staan. Aan de ene kant de voorstanders van een marktachtig zorgstelsel. Aan de andere kant zijn er de critici die vinden dat invoering geleid heeft tot een gigantische bureaucratie en gedemotiveerde zorgprofessionals. De weerstand van vakmensen tegen de overmatige bemoeienis met hun beroepspraktijk groeit.
De onvrede onder huisartsen werd in 2015 zichtbaar tijdens een protestbijeenkomst in Amsterdam van de beweging Het roer moet om die in verzet kwam tegen de almaar toenemende macht van de zorgverzekeraars.

Juist een duurder systeem door geldverslindende bureaucratie

Een systeem dat was ontworpen om de zorgkosten terug te dringen blijkt in de praktijk juist een duurder systeem te zijn. Jansen: “Dit systeem doet niet waarvoor het in het leven is geroepen. Het helpt niet om de kosten in de hand te houden, maar jaagt die juist op doordat het gepaard gaat met een geldverslindende bureaucratie.
Nederland staat bijvoorbeeld wat betreft de ziekenhuizen internationaal op nummer twee qua overheadkosten, direct na de Verenigde Staten (VS), het topland van marktwerking. De bureaucratie van marktachtige zorgstelsels is gigantisch, zoals de VS laat zien. Dat zou te denken moeten geven. Behalve geld, verspilt dit systeem ook menselijk kapitaal, doordat het de motivatie van zorgverleners aantast. Hun werkdruk en administratieve lastendruk is hoog en ze worden gedwongen hun zorg vooral door een financiële bril te zien. De realiteit is dat het systeem dat was ontworpen om de zorgkosten terug te dringen en de kwaliteit van de zorg te verbeteren, op de lange termijn juist leidt tot duurdere zorg en gedemotiveerde professionals. Dat ondermijnt op termijn de kwaliteit van de zorg”.

Teveel gelet op kosten en te weinig op kwaliteit

Erik Schut ziet het anders. Wat hem betreft zijn er belangrijke slagen gemaakt: “Het werkt nog niet optimaal, maar we gaan de goede kant op”. De kritiek op het huidige stelsel vindt hij lang niet altijd terecht. Het verwijt dat de marktwerking niet tot de gewenste kostenbeheersing heeft geleid, klopt wat hem betreft niet: “Sinds 2012 is er een einde gekomen aan de snelle stijging van de zorgkosten. Met name doordat er scherper is ingekocht op geneesmiddelen en doordat er meer wordt ingezet op de eerstelijnszorg. Dat is dus wel degelijk een succes”.

Schut is het ook niet eens met de suggestie dat het vak van huisarts zich niet zou lenen voor marktwerking. Hij vindt het redelijk dat verzekeraars kritisch kijken welke huisartsen hun werk goed doen, en welke minder goed en op grond daarvan differentiatie aanbrengen in contracten en beloningen. En het is ook goed dat verzekeraars actief zoeken naar goedkopere alternatieven voor medicijnen of labkosten, zolang dat niet ten koste gaat van de kwaliteit. We hebben het hier tenslotte wel over gemeenschapsgeld, dus daar moeten we verantwoordelijk mee omgaan”.

Aan het eind van het gesprek geeft Schut toe dat “verzekeraars misschien een beetje zijn doorgeslagen” in hun wantrouwen jegens zorgprofessionals: “Herstel van de beroepseer zou daar een rol in kunnen spelen”. Ook is er in de afgelopen jaren misschien teveel gelet op de kosten en te weinig op kwaliteit.

Lees het hele interview met Thijs Jansen en Erik Schut: Er zit nog muziek in de zorgmarkt voor huisartsen, door Petra Pronk, MedZ no 4, augustus 2015: Klik hier.