Huisarts Rim Posthumus schreef een Open Brief aan de leden van de Eerste Kamer over het besluit afschaffing recht op vrije artsenkeuze:

Geachte leden van de Eerste Kamer,

Heden las ik in de Volkskrant dat minister Schippers met succes haar voorstel om het recht op vrije artsenkeuze verdedigd heeft in de eerste kamer en dat het voorstel maandag zal worden aangenomen.
Op de radio gisteren hoorde ik haar pleidooi met als fictief voorbeeld dat zijzelf het fijn zou vinden dat haar verzekeraar voor haar het kwalitatief beste behandelcentrum zou kiezen als zijzelf borstkanker zou hebben.

Een mooi pleidooi, maar de werkelijkheid zal anders zijn en de aanname van dit voorstel zal echt wat heel anders tot gevolg hebben.

Voordat u tot de zogezegde formaliteit van stemming a.s. maandag overgaat zou ik u graag enkele zaken onder de aandacht willen brengen die het regelrechte gevolg zullen zijn van de afschaffing van het recht op vrije artsenkeuze:
Ten eerste verwacht ik dat mensen als minister Schippers (hoog opgeleid, voldoende inkomen) zich ook in de toekomst niets gelegen zullen laten liggen aan de keuze die hun zorgverzekeraars voor hen maken maar zelf zullen blijven kiezen. De meest dwingende polissen met de minste keuzevrijheid zijn namelijk de goedkoopste. Het kwaliteitsaspect dat de minister aanvoert is dus echt niet het hoofd issue, zoals de minister ons wel wil doen geloven. Als men in het debat toch het vooral over die kwaliteit heeft vind ik dat op zijn zachtst gezegd misleidend overkomen . Niet ministers, maar juist de minder bedeelden in de samenleving krijgen met de gevolgen hiervan te maken.
Zaken als eigen bijdragen en meer eigen kosten (b.v. reiskosten) leiden nu reeds merkbaar tot zorgmijding (dit in tegenstelling van de overheid ons wil doen geloven). Ook in die gevallen waar de indicatie zeer urgent is. Op dit moment tekent zich reeds een tweedeling in de zorg zich af. Goedkeuring van dit voorstel zal die tweedeling zeker voor de curatieve zorg sterk versnellen, hoe hard de minister ook verkondigt dat dit niet zo zal zijn….
Verzekeraars gaan selectief inkopen. Uiteraard met kwaliteitseisen. Maar vooral op prijs. Voordelen kunnen inderdaad zijn dat meer centra zich zullen specialiseren en efficiënter en kwalitatief beter worden. Ander voordeel kan zijn dat de prijzen van sommige behandelingen gaan dalen. Daar staat tegenover dat andere zaken er ook weer duurder door kunnen gaan worden of verdwijnen. De afschaffing van het recht op vrije artsenkeuze is niet nodig om de geschetste voordelen te behalen, maar gaan zeker tot die nadelen leiden.

Verzekeraars blijven elkaar in de toekomst natuurlijk ook voornamelijk op prijs beconcurreren. De consument (zowel de zieke als gezonde) zal absoluut niet de hierboven aangevoerde kwaliteitsaspecten kunnen doorgronden bij de keuze van een polis (,dat kunnen wij als huisartsen zelfs niet). Pas als je ziek wordt kom je erachter. Een verzekeraar is uiteraard geen onafhankelijke partij in deze. Zij zullen hun eigen keuzes aanprijzen. Omdat verschillende verzekeraars verschillend zullen inkopen zal het geheel eerder verwarrende dan verhelderende informatie gaan opleveren over de kwaliteit in de zorg en zelfs ondermijnend kunnen werken voor het vertrouwen in de zorg: enkele voorbeelden:

2 Buren met dezelfde aandoening maar met verschillende verzekeraars kunnen dus op een verschillende plaats op een verschillende wijze moeten worden behandeld.Uitleggen waarom bepaalde keuzes moeten worden gemaakt kan de huisarts nauwelijks meer: het is het (niet transparante) beleid van de verzekeraar. De gevolgen hiervan op de lange termijn kan ik niet goed overzien, maar lijken mij groot, zowel voor wat betreft de kwaliteit van begeleiding als voor de positie van de huisarts. Dit aspect blijft in de overwegingen vooralsnog volledig achterwege.

Patiënten die chronisch bij een specialist onder behandeling zijn en daar een vertrouwensband mee hebben lopen een gerede kans te moeten wisselen wanneer die specialist geen contract meer heeft met de verzekeraar van patiënt. Een nieuwe specialist moet dan deels opnieuw beginnen (= extra kosten). Gevolgen van zo’n wisseling op het ziektebeloop zou theoretisch nihil kunnen zijn maar moet zich in de praktijk bewijzen. Bij de oude specialist blijven betekent: flink bijbetalen uit eigen zak, wellicht een leuke macrobezuiniging voor de verzekeraar maar niet voor de patiënt. De meeste patiënten zullen zich dat echter niet eens kunnen veroorloven. En of de zorg er kwalitatief beter door wordt?

De specialist waarmee we in het vorig hoofdstuk begonnen, kan wel met een andere verzekeraar een contract hebben. Kwalitatief hebben we dan niets te vertellen. De patiënt zou van polis kunnen veranderen. Maar wordt men altijd tijdig en goed geïnformeerd ? Snapt die patiënt die informatie? Leidt dit toch niet tot discontinuïteit van zorg als dit soort bureaucratische zaken stroef verlopen (een patiënt kan maar 1x / jaar wisselen, polissen zijn nu al zo onoverzichtelijk dat men gaandeweg beseft wat de polissen inhouden en dat zal met de toenemende diversiteit alleen maar sterk toenemen) ? De chronische patiënt is degene die hierbij altijd aan het kortste eindje trekt.
Echter ook voor die specialist is zo’n systeem frustrerend: Je wordt dokter om mensen te helpen. Je hebt met die mensen een band. Dat is daar een onlosmakelijk onderdeel bij. En dat wordt nu straks door contracteerbeleid en polissen van verzekeraars doorbroken. Ik zie hierin echt geen kwaliteitsimpuls maar louter demotiverende.

In de voorlichting, hulp bij keuze en begeleiding zowel voor als na de behandeling speelde tot nu toe de eigen huisarts een hoog gewaarde, onafhankelijke rol. In een nieuwe situatie gaat dat zeker veranderen, zoals eerder gesteld. Eigenlijk is het nu al begonnen bij de budgetpolissen. We dienen ons goed te realiseren dat zorg altijd begint en eindigt in die eerste lijn. Specialistische zorg moet daar goed op aansluiten. Het moet logisch zijn. Overdracht en taakafspraken dienen goed geregeld te zijn. Hoe moet dat als je patiënten verwijst naar steeds weer verschillende, door verzekeraars geselecteerde en preferente, aanbieders, waarvan je geen idee hebt hoe ze werken? En als dit niet goed geregeld is, mag je verwachten dat door die slecht geregelde samenhang in de zorg ook een verscholen kostenopdrijvend aspect zit. Op dit moment is dat bij de sturende zorgpolissen zeker niet geregeld. Ik heb dus geen goed gevoel een verdere uitbreiding van dit principe. Ook dit facet blijft bij de beschouwingen over dit dossier onderbelicht.

Bovenstaand heb ik een aantal zaken benoemd, waar ik van voorspel dat we daar in de toekomst nog veel over gaan praten bij een ondoordachte afschaffing van het recht op vrije artsenkeuze.
Het is terecht dat alle partijen zich bewust moeten zijn dat we prudent om moeten gaan met de middelen en mogelijkheden om de zorg beheersbaar en betaalbaar te houden.
Het is terecht dat we moeten streven naar een lean en mean stelsel.
Ik ben ervan overtuigd dat het afschaffen van het recht op vrije artsen keuze niet het middel is dat ons daarin verder brengt.
Het zal een sterk instrument worden in de handen van zorgverzekeraars. Het zal op grote schaal worden ingezet om bezuinigingen tot stand te brengen, met grote kans op zeer nare en deels nog niet te voorziene bijwerkingen, Het zal met zekerheid tweedeling in de zorg sterk en onaanvaardbaar vergroten.
Er zullen zeker mooie nieuwe vormen van zorg door ontstaan (die echter ook op andere wijze tot stand gebracht kunnen worden). Maar het kan en zal ook hele mooie zaken in de zorg kapot maken.
De kans dat verzekeraars het instrument slecht zullen gebruiken is zeer groot. Zij kunnen niet anders, moeten het wel zo gaan doen. En wij kunnen het ze niet kwalijk nemen. Verschillende, elkaar beconcurrerende verzekeraars kunnen wij toch niet verantwoordelijk laten zijn voor een goed coherent zorgstelsel met gepaste en aanvaardbare voorzieningen dichtbij de patiënt ? Dat is in de afgelopen jaren wel afdoende vast komen te staan.

Als wij als overheid/wetgever/maatschappij dit instrument aan zorgverzekeraars geven zijn wijzelf dus ook verantwoordelijk voor de gevolgen daarvan.

We leven in Nederland, een van de rijkste landen ter wereld. Met een kwalitatief goede gezondheidszorg. Met een sterk gevoel voor rechtvaardigheid, rechten van de mens, recht op gelijke behandeling, recht op goede goede gezondheidszorg.
We moeten wijs zijn in de middelen die we aanwenden om die grootheden overeind te houden.
Ik wens u dus veel wijsheid toe bij de stemming van aanstaande maandag.

Rim Posthumus, huisarts
12 december 2014

Reactie van huisarts Rim Posthumus op bericht van Simone Pauw: Eerste Kamer voor wijziging artikel 13: www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/eerste-kamer-voor-wijziging-artikel-13.htm

Dinsdag 16 december 2014, plenaire vergadering van de Eerste Kamer, Stemmingen tussen 14.10 – 14.25 uur: www.eerstekamer.nl/plenaire_vergadering/20141216