Bureaucratie in jeugdhulp neemt toe. Het is tijd voor vertrouwen in goed geschoolde professionals

Volgens Peter Dijkshoorn, jeugdpsychiater en bestuurder van Accare, een gespecialiseerde instelling voor algemene en universitaire kinder- en jeugdpsychiatrie, zien we in de transitie van de jeugdzorg ondanks de doelstellingen juist meer bureaucratie ontstaan.
In een blog schrijft hij dat hij van een hoogleraar eens hoorde “dat bureaucratie een van de mooiste uitvindingen van de mensheid is. Het is een efficiënt systeem waarin we zaken gelijkwaardig en gestroomlijnd kunnen organiseren. ‘Maar’, zei hij erbij, ‘het gaat vaak mis. Mensen denken dat met regels alles maakbaar is en maken in de loop van de tijd steeds meer regels. Dan ontstaat er verwarring, die men probeert op te lossen met nog meer regels. Dat noemen we bureaucratisme’.

In de jeugdhulp zien we hier nu een voorbeeld van. Het ontstaat sneller dan we misschien ooit met een maatschappelijk systeem gezien hebben. Iedereen ervaart het, van ouders en wijkteammedewerkers tot en met de staatssecretaris. Kan dit de aanzet zijn tot een volgende stap?

Schotten en onduidelijkheden
Twee belangrijke gedachten achter de Jeugdwet zijn dat er minder schotten in de zorg moeten zijn en dat de professional meer vrijheid van handelen moet hebben. Inmiddels heeft de hoogleraar geschiedenis echter gelijk gekregen. Vanuit een hervormingswens en zorg over controle creëren we een gevarieerd systeem (nog in transitie) met meer schotten en onduidelijkheden dan eerder en met minder ruimte voor de professional. Bijvoorbeeld:

• We hebben mooie hbo-opleidingen, wo-opleidingen en vervolgopleidingen met veel registraties die geregeld opnieuw behaald moeten worden om kwaliteit te garanderen. Nu plaatsen we daarbij nog beschikkingsorganen, indicatieorganen en/of expertteams, die het handelen van die hoogopgeleide zorgprofessionals moeten controleren.
• We vinden dat te veel kinderen diagnoses krijgen; we laten die diagnoses echter op veel meer plaatsen dan voorheen de financiering bepalen.
• We weten dat mishandeling nooit helemaal uit te bannen is, maar tegelijk willen we nooit meer meemaken dat kinderen, ondanks een zorgsysteem, slachtoffer blijven van ernstige mishandeling. Daarom hebben we een meldsysteem gecreëerd dat afhankelijk van de gemeente iets meer of minder uitgebreid en strak is. Dit terwijl bekend is dat als je de verantwoordelijkheid vooral bij het formele systeem legt de individu zijn verantwoordelijkheid steeds minder neemt. En eigen verantwoordelijkheid was nu juist een van de doelen van de transitie.
• Een regio bepaalde dat het zorgbudget een extra procent moest krimpen, omdat er meer geld nodig was vanwege de complexiteit van het nieuwe apparaat. Moeten we dat een ‘perverse prikkel in het systeem’ noemen, maar nu aan de financierskant?”

Aan het slot van zijn blog doet Dijkshoorn een voorstel aan gemeenten, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), zorgaanbieders en branches: in gesprek gaan over de te nemen stap na deze toenemende bureaucratie om te komen tot een optimale zorg. Hij stelt o.m. de vraag: Kunnen we leren leven met onzekerheid en leren vertrouwen op hoogwaardig geschoolde professionals?

Lees de hele blog van Peter Dijkshoorn: Jeugdwet: via bureaucratisme naar top jeugdhulp? Kennisnet Jeugd, 6 maart 2015: http://kennisnetjeugd.nl. Lees ook de reacties! (blog niet meer beschikbaar. Site Kennisnet jeugd is opgeheven).