Witboek van verpleegkundigen en verzorgenden: tegenwicht voor sombere berichtgeving

“Een mens staat op twee benen. In 1982 stond ik op het wat sombere rechterbeen en maakte toen het Zwartboek van de verpleging. Ik schreef dit Zwartboek, samen met Theo Dassen, in opdracht van Het Beterschap, belangenvereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden. Het Zwartboek gaf aan wat volgens verpleegkundigen en verzorgenden de gevolgen zijn van het in 1982 bestaande tekort aan personeel”.

Beeldvorming over verplegen en verzorgen in de media

Veertig jaar later, in 2022, staat Aart Eliens op het “opgewekte linkerbeen” en publiceert hij het Witboek 2022 – 1.162 verpleegkundigen en verzorgenden over hun passie met als doel tegenwicht bieden aan de vaak sombere berichtgeving in de media over de gezondheidszorg. Nieuws gaat vooral over wat er niet goed gaat binnen het beroep van helpende, verzorgende, verpleegkundige en verpleegkundig specialist. De nieuwsberichten betreffen werkdruk, slechte salarissen, personeelstekort, gebrek aan zeggenschap, geweld tegen hulpverleners en vertrek uit het vak.
Recente krantenkoppen ter illustratie: “Tekort aan zorgpersoneel op lange termijn alleen maar groter”; “Onveilig op het werk”; “Geen algehele compensatie voor zorgpersoneel met post-covid”; “Diplomafraude in zorg voor de rechter, meldingen verdubbeld”; “Leegloop uit ouderenzorg”; “50% Van de studenten stopt met de opleiding”.

De overheersend negatieve berichten schrikken jonge mensen af, terwijl zij staan voor een beroepskeuze en moeten beslissen  over een opleiding in de zorg. De berichten zijn bepaald geen steun in de rug van vakgenoten die, op sommige momenten, twijfelen of ze nog wel in de zorg willen blijven werken. Ook het publiek, potentiële zorgvragers, gaan zich afvragen wat er toch aan de hand is in de zorg? Dit kan niet goed zijn voor hun vertrouwen in de gezondheidszorg.

De andere kant van het verhaal

Aart Eliens is niet-praktiserend  verpleegkundige en initiatiefnemer van het Witboek waarin meer dan anderhalf duizend verpleegkundigen en verzorgenden zich uiten over hun passie.
In december 2021 benaderde Eliens verpleegkundige adviesraden, opleidingen, afdelingen van de Vereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) en collega’s in zijn netwerk met het verzoek een vragenlijst in te vullen. De bereidheid de vragenlijst te verspreiden bleek groot. Half januari 2022 ging de enquête van start.

Vijf vragen

Binnen vier weken kwamen er duizend ingevulde vragenlijsten retour. Uiteindelijk reageerden in totaal 1.162 respondenten. Eliens heeft niet gestreefd naar representativiteit. Tabellen in het boek laten een overzicht zien van aantallen, soorten organisatie en sectoren waartoe de respondenten behoren. Hij stelde vijf vragen:

1. Wat is mooi aan je vak en wat zijn de redenen waarom je als zorgmedewerker of student je vak met tevredenheid uitoefent?
2. Wat is de waarde van verplegen en verzorgen voor de samenleving?
3. Wat is de waarde van verplegen en verzorgen voor zorgvragers?
4. Wat levert verplegen en verzorgen op voor de beroepsgroepen (artsen, diëtisten, fysiotherapeuten etc.) waarmee verplegend personeel samenwerkt?
5. Kun je in één woord aangeven wat voor jou de kern of het mooie van je vak is?

Het Witboek 2022 staat bol van beroepstrots. De beroepsgroep blijkt goed de waarde van het vak te kennen.

Uitspraken van respondenten

• Al vanaf mijn vroege jeugd wist ik dat ik verpleegkundige wilde worden. Nu, ongeveer 31 jaar later (ik ben nu 36) ben ik nog steeds bijzonder trots op mijn verpleegkundige loopbaan. Ik ben niet alleen geworden wat ik wilde zijn, maar ook wat ik nog niet kon weten en meer dan dat. Het is een vak met enorm veel ontwikkelingsmogelijkheden.
• De trots die ik voor mijn vak voel heb ik niet van een vreemde. Mijn moeder was ook een verpleegkundige. Zij overleed op 51-jarige leeftijd en op haar grafsteen staat haar verpleegkundige insigne gegraveerd. Dat is pas trots zijn op je vak!
• Je kunt iets betekenen voor de maatschappij. Verpleegkundige zijn is zoveel meer dan je handelingen uitvoeren. Je kunt bijvoorbeeld ook een luisterend oor bieden aan patiënten die ergens mee zitten.
• Als student ervaar ik heel veel vrijheid in het exploreren van het vak. Ik heb de ruimte om aan te geven dat ik naar een cliënt toe wil en mag hier zoveel tijd voor gebruiken als ik nodig heb. Dit maakt dat ik geen haast heb en kan genieten van het contact met de cliënt en tevens leer als verpleegkundige.
• Als verpleegkundig specialist heb je de tools en mogelijkheid de patiënt echt in zijn geheel te behandelen. Je hebt oog op de totale gezondheid en krijgt de ruimte om hier de aandacht die de patiënt nodig heeft aan te besteden. Als VS behandel je geen ziektes, maar behandel je mensen. Met het uiteindelijke doel: het welzijn van de patiënt te vergroten.
• Het zorgen voor de oudere medemens en kwaliteit toevoegen aan de laatste levensfase maakt mijn werk mooi en dankbaar.
• Mijn vak als psychiatrisch verpleegkundige geeft steun en troost aan jonge en oude mensen, die met ernstige mentale problemen geconfronteerd worden op hun levenspad. Als verpleegkundige loop ik een stukje mee en steun hen in hun weg van herstel, ik ben trots op mijn werk. Het leven kunnen omarmen in al zijn facetten, for better and for worse.
• Het kleine verschil kunnen maken bij de patiënt als ze het zwaar hebben.
• Opleiden van zorgmedewerkers op alle niveaus is een voorrecht. Mensen ontmoeten die hun werk met vaak hart en ziel uitoefenen. Trots dat ik vele jaren mensen heb kunnen opleiden.
• Flink ontspoorde mensen weer ‘op de rails’ krijgen en hen ondersteunen een menswaardig leven op te bouwen, met alle ups en downs.
• Je bent een belangrijk onderdeel van iemand zijn leven. Je mag heel dichtbij komen en bouwt een band op. Alle mensen hebben een bijzonder verhaal en in deze levensfase word jij daar onderdeel van.
• Trots ben ik omdat wij hospiceverpleegkundigen zo goed passende, deskundige en humane zorg geven. Het is meer regel dan uitzondering dat onze patiënten eerst opknappen wanneer zij bij ons worden opgenomen. Dit door de rust, het meebewegen, de medische expertise en het altijd weer een uitdaging vinden om oplossingen te vinden voor niet
  standaard medische problemen, het stoppen van onnodige medicatie en aandacht hebben voor wie de ander en zijn naasten zijn. Ik ben ervan overtuigd dat deze combinatie meer helend is dan wat dan ook.
• Wij zijn multidisciplinair. Wat eruit springt is dat verpleegkundig of verzorgend personeel als geen ander de klinische vertaalslag kan maken voor de patiënt.
• Het lijkt soms van minimale waarde, maar alleen aanwezig zijn kan al veel betekenen.

Downloaden Witboek 2022 – 1.162 verpleegkundigen en verzorgenden over hun passie is gratis, via de site van Aart Ellens: https://aarteliens.nl/