Interview met Andries Baart op Sociaal.net over presentie en nabij zijn

Aan het eind van het interview zegt Andries Baart: “Ik had het geduld en het doorzettingsvermogen om een theorie te ontwikkelen die zijn weg vindt bij die beroepen die zich inzetten voor de kwetsbaren in onze maatschappij. Die intentie wil ik graag gaaf houden”.

Prof. dr. Andries Baart – filosoof, theoloog, onderzoeker en sociaal werker – is geestelijk vader van de presentietheorie. In 2001 publiceerde hij zijn opus magnum Een theorie van de presentie. Baart is in 2018 met pensioen gegaan. Van 2007 – 2012 bekleedde hij de leerstoel Presentie en Zorg aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit van Tilburg; van 2012 -2015 had hij dezelfde leeropdracht aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht.
Baart wordt geïnterviewd door Joost Bonte, medewerker van SAM – Steunpunt Mens en Samenleving – voor Sociaal.net, de site voor zorgprofessionals in Vlaanderen.

Professioneel kompas

Bonte bekent dat het boek en het straathoekwerk in Vlaanderen voor hem een soort bijbel werd, een professioneel kompas: “Goede zorg ontstaat door het zorgvuldig aansluiten en afstemmen op de cliënt. Een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt en zo leert zien wat er bij die ander op het spel staat. Toch ploeteren we dagelijks om die evidentie waar te maken. Ik keek dus uit naar dit interview met een belangrijke inspirator”.

Bonte’s eerste vraag aan Baart luidt:

Ooit gedacht dat je theorie van de presentie zo’n succes zou worden?

Andries Baart: “Die hoge vlucht heeft me verrast. Ik publiceerde een boek met de ambitie om een kleine groep mensen te ondersteunen die actief zijn in het pastoraal werk. Theologen en kerkdienaren waren de doelgroep. Aan de hand van honderden interviews en zorgvuldig bijgehouden dagboekfragmenten, beschreef ik het werk van twee buurtpastores in achterstandswijken. Uit deze analyse distilleerde ik de theorie van presentie”.

Maar het boek sprak een breder publiek aan.

“Al snel vond de inhoud van het boek ingang bij sociaal werkers die met beide voeten in het veld stonden, de frontliniewerkers. Het boek is veel te dik en komt uit een beladen theologische hoek. Toch werd het warm omarmd. Veel sociale professionals herkennen zich beter in de losse, trouwe en hartelijke pastorale praktijk in die achterstandswijken, dan in de eigen methodiekboeken met afvinklijstjes. Ik raak blijkbaar hun verlangen naar goed sociaal werk.

De presentie biedt een antwoord op het ongenoegen dat zich in hun dagelijkse praktijk nestelt. Ze kreunen onder regelgeving, protocollen en nutteloze registraties. Plots verscheen er iets waarvan ze zegden: ‘Hier loop ik warm van, zo wil ik mijn praktijk vorm geven’.”

Presentie heeft verschillende lagen

Hebben ze de theorie ook allemaal in de vingers?

“In het begin ging ik door mijn Friese koppigheid vaak in discussie. Ik stelde vast dat mensen een eigen interpretatie aan presentie gaven. Ik wou dat telkens corrigeren om mijn theorie zuiver te houden. Dat doe ik niet meer. Nu grijp ik vooral het enthousiasme aan waarmee anderen zich op de presentietheorie en -benadering storten. Vervolgens stuur ik voorzichtig bij.

Die bijsturing blijft nodig. Presentie wordt vaak gereduceerd tot ‘aanwezig zijn’. Maar het begrip heeft verschillende lagen en het is niet zo makkelijk om er mee aan de slag te gaan. Vanuit de Stichting Presentie, waar intussen acht mensen werken, voorzien wij trainingen, waaronder een basistraining die zes dagen duurt. Dat is een minimum. Toch proberen organisaties dat in te snoeren tot één vormingsnamiddag”.

Lees het hele interview: ‘Als sociale professional moet je nabij zijn’, interview met Andries Baart door Joost Bonte, Sociaal.net, 21 januari 2019: https://sociaal.net/verhaal/andries-baart-presentie/

Op 12 april 2019 vindt de halfjaarlijkse studiebijeenkomst van Stichting Presentie plaats. Op deze bijeenkomst wordt het in maart te verschijnen Praktijkboek presentie gepresenteerd. Nadere inlichtingen over het boek bij Stichting Presentie: www.presentie.nl/kennisbank/praktijkboek-presentie/