Verslag jaarconferentie RVS: De toekomst van de zorg begint met dialoog

Tijdens de jaarconferentie^*) Kennis is macht? van de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving (RVS) in Ede op 18 oktober 2024 gingen zorgprofessionals, ervaringsdeskundigen, beleidsmakers en bestuurders met elkaar in gesprek over hoe macht en kennis zich tot elkaar verhouden. De huidige machtsposities geven nog onvoldoende ruimte voor andere kennisbronnen. En dit remt niet alleen gelijkwaardigheid, maar beperkt ook het pallet aan mogelijke oplossingen.

Tijdens de conferentie kwamen meer dan tweehonderd deelnemers bijeen om kennis uit te wisselen en te spreken over de invloed van macht bij het inzetten van verschillende kennisbronnen. De deelnemers benadrukten dat voor het aanpakken van grote maatschappelijk vraagstukken, zoals die op het gebied van zorg en samenleving, een brede benadering van verschillende kennisbronnen van belang is, waaronder ervaringskennis, praktijkkennis en kennis van het lokale. Dit vraagt ook om het herzien van traditionele machtsposities.

Macht afstaan voor echte verandering

Werkelijk ruimte bieden aan andere kennisbronnen betekent een verandering in manier van denken en het creëren van ruimte voor andere oplossingen om meer draagvlak te hebben voor het beleid. Die verschuiving vereist soms ook het aanpassen van de machtsposities die we nu kennen. Dit zou beter werken als er sprake is van verbinding en oprecht contact tussen mensen: het werkelijk zien van de ander, het centraal stellen van de behoeften van de ander.

Workshops en rollenspel

Het programma bestond uit een plenaire opening en acht workshops die varieerden van theater tot rollenspel. In de workshops stond het voelen en ervaren van een ander perspectief centraal.
De conferentie opende met een gesprek tussen RVS-voorzitter Jet Bussemaker en Massih Hutak, rapper, schrijver en oprichter van bewonerscollectief  Verdedig Noord.  Onderwerp was de invloed van verschillende kennisbronnen en de machtsverhoudingen.  Hutak bracht een uniek perspectief mee, omdat met het collectief Verdedig Noord succesvol verzet werd gepleegd tegen de gebruikelijke, zittende macht van bijvoorbeeld projectontwikkelaars.
Bussemaker en Hutak verschilden van mening over de rol van dialoog. Terwijl Bussemaker benadrukte dat dialoog met wederzijds respect en erkenning van elkaars kennis essentieel is, betoogde Hutak dat dialoog zonder gelijkwaardige machtsverhoudingen de ongelijkheid juist in stand houdt.

Er was een workshop met rollenspel, geïnspireerd door het RVS-advies Is dit wel verantwoord? waar gevoelens van frustratie en wisselende belangen van zorgprofessionals tot uiting kwamen, ondanks het heldere gezamenlijke doel: het verminderen van de administratieve druk voor het personeel op een ziekenhuisafdeling.

In een andere workshop stonden de ervaringen van Danny, die ooit op straat heeft geleefd, en de hem bekende straatarts Erna en straatverpleegkundige Wendy centraal. Een gesprek over dakloosheid maakte duidelijk hoe kwetsbare groepen afhankelijk zijn van zorgverleners die deuren kunnen openen, maar ook hoe moeilijk het is om toegang te krijgen tot die zorg. Juist zij zijn extreem afhankelijk van een zorgverlener die deuren voor hen opent voor het krijgen van de juiste zorg en hulp, en juist zij moeten aan allerlei extra regels voldoen. Het gesprek was eigenlijk nog niet af, maar de conclusie was dat er in de toekomst veel in de zorg moet veranderen voor deze groep.

De asymmetrie in kennis en macht

Er was ook een workshop waar zorg en ondersteuning voor ouderen vanuit verschillende perspectieven werden besproken: vanuit regionale en lokale samenwerking en wat er op landelijk niveau nodig is om dat goed in te richten. Hoogleraar Laura Batstra lichtte in een andere workshop toe hoe de focus op het zoeken naar een biomedische oorzaak van bepaalde gedragingen bijdraagt aan het ‘stoornisdenken’ in de GGZ, en afleidt van aandacht voor context. De deelnemers concludeerden dat er macht uitgaat van diagnoses, zeker als die leiden tot stigma’s.

In de workshop over mentaal welbevinden van de jongerengroep 2DO van Werkplaats Formaat voor participatief drama ging het om eenzaamheid onder jongeren. In de voorstelling Sorry behandelden zij thema’s als school, vrienden, familie, sociale media en werkdruk. Het publiek speelde scènes na om een nieuwe werkelijkheid neer te zetten en ontdekten al snel de complexe realiteit. Dit leidde tot een aantal maatregelen, zoals het verminderen van de druk van de prestatiesamenleving en het creëren van meer ruimte om doelloos te ‘spelen’.

De conferentie eindigde met Metgezwel, een muziektheatervoorstelling over ziekte en troost van acteur Sander Plukaard en muzikant REINDIER.

Terugblik jaarconferentie: Kennis en macht in balans? De toekomst van de zorg begint met dialoog, Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving, 2 december 2024: www.raadrvs.nl
Op de site zijn fragmenten van het interview met Bussemaker en Hutak te beluisteren.

Is dit wel verantwoord? Hoe de zorg betekenisvol rekenschap kan afleggen in tijden van transitie. Raad voor de Volksgezondheid en Samenlevig: https://www.raadrvs.nl

Noot
*) Jaarconferentie Kennis is macht? www.raadrvs.nl/actueel/activiteiten/2024/07/30/jaarconferentie-kennis-is-macht