Betekenisvol handelen: politiewerk vanuit de bedoeling beschrijft de zoektocht naar manieren om het politiewerk anders en beter in te richten. Het biedt de lezer een pijnlijk inkijkje in het dagelijkse politiewerk op straat en op het politiebureau. Uit de praktijkverhalen blijkt dat de betekenis van het werk voor de burger vaak verloren gaat door procedures, regels en vastgezette patronen. Het goede nieuws is dat de politie bezig is het echte werk weer centraal te stellen. Belemmeringen worden weggeruimd en vastgeroeste patronen doorbroken. Dat dit niet alles in een sneltreinvaart gebeurt is begrijpelijk. Oplossingen kunnen niet gekopiëerd worden van de ene plaats naar de andere. Opgelegde veranderingen mislukken bijna altijd. De veranderingen moeten van binnenuit komen. De methode die daarbij gebruikt wordt is de zoganaamde Vanguard-methode^1), bij de politie Duurzaam verbeteren genoemd. De uitgangspunten van Duurzaam verbeteren gelden wél overal in de politieorganisatie.

De auteurs van het boek, Chrétien Felser, Jeanine Nas en Jos van Oosten, schrijven in het Voorwoord hoe de politie te werk is gegaan:

In 2011 maakt de politie voor het eerst kennis met de Vanguard-methode. In Bureau Haarlem-Noord onderzoekt een groep medewerkers een aantal weken lang alle binnenkomende meldingen. Ze ontdekken dat zowel het aantal als het soort meldingen voorspelbaar en stabiel is. Ze merken ook dat de meldingen voor de burger vaak niet optimaal worden afgehandeld en dat er veel tijd verspild wordt. Het merendeel van de meldingen betreft steeds dezelfde groep mensen die bij de politie al bekend is..Werk aan de winkel dus. Maar de tijd voor verandering is niet gunstig, omdat alle aandacht wordt opgeëist door de vorming van de Nationale politie.

In 2014 besluit de leiding van de Eenheid Noord-Holland om het onderzoek voort te zetten. Dit keer ligt de focus op de afhandeling van vvc-zaken via de ZSM-werkwijze. Dat wil zeggen: veel voorkomende criminaliteit zo simpel, spoedig, samenlevingsgericht en selectief mogelijk aanpakken.²⁾
De vragen die de leiding stelt zijn: Is de huidige afhandeling betekenisvol voor slachtoffer, verdachte en samenleving? Welke contextinformatie is nodig voor een betekenisvolle afhandeling? En hoe zorgt de politie ervoor dat die tijdig op ZSM beschikbaar is? En welke condities hebben politiemensen nodig om de afhandeling maximaal betekenisvol te maken?

Het werk onder een microscoop leggen

In alle tien de basisteams van de eenheid documenteren politiemensen een aantal willekeurige zaken vanaf het moment dat een verdachte is aangehouden of ontboden tot en met het afdoeningsbesluit op ZSM. In totaal worden 34 zaken met 50 verdachten gevolgd. Vervolgens draaien we uit ieder basisteam één zaak vertraagd terug met alle betrokken professionals en organisaties. Systematisch vragen we alle betrokkenen welke kennis zij hadden over de verdachte, het slachtoffer en de situatie op het moment van aanhouding en afhandeling. Het gesprek eindigt steeds met de vraag of – met de kennis die nu aan tafel aanwezig is – het afdoeningsbesluit betekenisvol is geweest. De verhalen die dat oplevert, worden gebundeld in het boekje ZSM Context (december 2014).Het woord vooraf begint met: “Als je een mier onder een microscoop legt, zie je dingen die je niet kende of niet verwacht had. Dat is eigenlijk wat wij ook gedaan hebben. We hebben het werk binnen de Basisteamrecherche en het werk bij ZSM onder een microscoop gelegd, om te zien wat er nu eigenlijk gebeurt. Dan zie je dingen die je niet kende of niet had verwacht. Ook zie je soms de rauwe werkelijkheid, die helemaal niet zo mooi is, maar ook zie je prachtige dingen”.

Vanuit de bedoeling, zonder verspilling, de juiste dingen doen

Inmiddels zijn we twee jaar verder. Op steeds meer plaatsen leggen we het politiewerk ‘onder de microscoop’. Basisteams in Parkstad, Almere en Haarlemmermeer bekijken hun werk op dezelfde manier. We doen dat omdat politiemensen op iedere plek zelf moeten ontdekken hoever hun werk soms is afgeraakt van de bedoeling. Daarbij moeten ze leren zich de vraag te stellen waarom dat zo is. Maar we blijven niet steken in onderzoek. Op basis van de verkregen inzichten gaat ieder team aan het werk om het werk anders en beter in te richten. Niet door te bedenken hoe dat er volgens een ideaalplaatje uit zou moeten zien en dat op te schrijven in protocollen of richtlijnen, maar door veranderingen uit te proberen in het werk. In een levend laboratorium. We gaan aan de slag met een aantal principes als leidraad. Van die zoektocht doen wij verslag. Het is geen project dat op een gegeven moment klaar is, maar een beweging die in gang wordt gezet en zich als een olievlek verspreidt. ‘Duurzaam Verbeteren’ is de naam die voor deze beweging is gekozen. Het motto is: ‘Vanuit de bedoeling, zonder verspilling, de juiste dingen doen’. De resultaten zijn niet volmaakt (en zullen dat ook nooit zijn), maar de ervaringen zijn de moeite waard om te delen. We leggen de mier nog eens onder de microscoop en volgen een aantal zaken. Waar mogelijk laten we ook de slachtoffers aan het woord. Daarna vertellen wij welke experimenten tot nu toe zijn gedaan om het werk op een andere manier te organiseren, en wat dat opgeleverd heeft.

^Noten
1) Zie voor meer info over de Vanguard-methode bijvoorbeeld: https://vanguard-method.net
2) DeZSM-werkwijze is in 2008 in het leven geroepen en is bedoeld om de rechter te ontlasten

Klik hier voor downloaden van Betekenisvol handelen – Politiewerk vanuit de bedoeling, door Chrétien Felser, Jeanine Nas en Jos van Oosten, Politieacademie, juni 2017: www.politieacademie.nl