Pieter Klein, adjunct-hoofdredacteur van RTL Nieuws schrijft regelmatig een column over wat hem bezighoudt in zijn werk en privéleven. In zijn column Angstzweet en ophef schrijft hij over bestuurders en hun verwijt dat “de media het hebben gedaan”:

“Het was weer zo’n dag waarop bestuurders vonden dat de media het hadden gedaan. Er was ophef ontstaan in de media, en die ophef ging maar niet weg – rotophef! – en omdat de ophef bleef woekeren, sneuvelde de top van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), en kwam Guido van Woerkom op de valreep tot het inzicht dat de Nationale ombudsman boven iedere twijfel verheven moet zijn.

Uiteraard leidt ophef tot vertekening van de werkelijkheid, soms ook tot een eenzijdig of onvolledig beeld, en als bloedhondenijver gepaard gaat met de geur van wilde beesten, en je het angstzweet van de opgejaagde bestuurder bijna kunt ruiken, tja, dan laat het resultaat van medialogica soms een grotesk gezicht zien.

Ophef. Ophef komt en gaat, en verdwijnt regelmatig als sneeuw voor de zon. Persoonlijk ben ik er vaak voorstander van als ophef wat langer voortduurt, en zich richt op inhoud: oorzaken, effecten, context. Maar als bestuurders spreken over ‘ophef’, of ‘het beeld in de media’ , of ‘de beeldvorming’, dan klinkt er vaak iets misprijzends in door, een veelzeggende verongelijktheid die grenst aan gekwetstheid. Alsof hun onrecht wordt aangedaan. Alsof er geen (gegronde) redenen waren voor wat later ophef is gaan heten. Ontkenning. Relativering. Vergoelijking.

In de brief waarin Guido van Woerkom zijn lier aan de wilgen hangt, noemt hij tot twee keer de verslaggeving ‘in de media’: over z’n Marokkaanse taxichauffeur, en over z’n oprotpremie van drie ton bij de ANWB, waar hij moest vertrekken. Voor het eerste bood hij excuus aan. En: de exit-regeling was conform oude afspraken. En, let op, nu komt het: ‘Desondanks ben ik – wederom – onderwerp van publiek debat geworden’. Desondanks, dat woord zegt het allemaal. Ik ben zielig.

Niet het feit dat aarzeling ontstond over zijn geschiktheid gegeven het profiel, niet de – te laat – herhaalde excuses, niet de – te – krappe Kamermeerderheid voor zijn benoeming als Ombudsman, niet de interne kritiek bij de ANWB op zijn functioneren, niet de discutabele hoogte van de vertrekregeling, nee, vanwege de verslaggeving in de media ziet Guido van Woerkom het niet meer zitten. Snapt niemand dan z’n goede intenties? Immers, ‘het belang van de positie van Nationale ombudsman is mij steeds duidelijker geworden’… Rotmedia!

We zien hetzelfde fenomeen bij de bonte stoet figuranten die voorbijtrekt in het parlementair onderzoek naar de bestuurlijke grootheidswaanzin bij woningcorporaties, kennelijk allemaal slachtoffer van hetzes, karaktermoorden en mediahypes.

Eenzelfde sentiment kwam vorige week via de tamtam tot me, uit de binnenkamer van de macht, naar aanleiding van de ‘ophef’ over de vakantiewoning van Willem-Alexander en Máxima in Griekenland; ergernis over de berichtgeving. Alsof er nu geen indringende, relevante vragen aan de orde zijn. Het deed me denken aan de bittere manier waarop de huidige koning en zijn vrouw afscheid namen van hun geplande vakantiehuis in Mozambique – vanwege de ‘voortgaande publiciteit en discussie’.

Als je verstrikt raakt in je eigen gelijk, of in het geloof in goede bedoelingen, leidt dat onherroepelijk tot tunnelvisie, en vervreemding van de werkelijkheid. Het fraaiste voorbeeld is dezer dagen wel de val van Theo Langejan, baas van de NZa.

Niet de zelfmoord van een van zijn ondergeschikten – een klokkenluider die misstanden onthulde – vormde aanleiding zich op zijn positie te beraden, welnee. Zelfs ook niet de onthulling van zijn opmerkelijke declaratiegedrag – het zich laten fêteren door partijen in een sector waar hij toezicht op moet houden – vormde aanleiding op te stappen. Nee, het was de ‘recente berichtgeving’ daarover die hem deed besluiten zijn functie neer te leggen. Och, arme.

Een normaal mens zou door z’n werkgever met pek en veren het pand uit worden gegooid, zonder salaris, maar meneer Langejan wordt keurig opgeborgen in de Algemene Bestuursdienst, de coterie van topambtenaren die vergroeid is met macht, de club die elkaar ad-interimklussen toespeelt en af en toe iemand in een nieuwe vacature schuift.

En zo schuift de ophef langzaam op naar de verantwoordelijk minister van VWS, Edith Schippers. Zij zet alles op alles om niet zelf besmet te raken door de ophef – vandaar het onderzoek naar de misstanden bij de NZa, en nu het accountantsonderzoek naar declaratiepraktijken. Ik vermoed dat het wachten is op het moment waarop de ophef Schippers echt in het vizier krijgt.

Enfin, er zit dus een patroon in de cycli van ophef, en vooral: in de reactie van degenen die er onderwerp van zijn. Is het de al te menselijke neiging tot zelfrechtvaardiging die verblindt, een hang naar macht? Of zie je de tekenen van je eigen ondergang pas als het te laat is?

Angstzweet en ophef, door Pieter Klein, RTL Nieuws, 18 juni 2014: www.rtlnieuws.nl