NZa en Zorginstituut presenteren nieuwe randvoorwaarden voor zorgstelsel. ‘Niet-effectieve zorg’ verdwijnt uit basispakket

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en Zorginstituut Nederland (ZIN) hebben gezamenlijk een actieplan voor behoud van goede en toegankelijke gezondheidszorg gestuurd aan minister voor Medische Zorg Tamara van Ark op 27 november 2020: Samenwerken aan passende zorg: de toekomst is nú.
De basis daarvan is dat alleen die zorg wordt geboden die bijdraagt aan het functioneren van mensen en hun kwaliteit van leven. Alleen zo blijft zou de zorg betaalbaar, aldus NZa en ZIN.

Volgens bestuursvoorzitters Marian Kaljouw en Sjaak Wijma van NZa en ZIN zet hun advies “een punt achter de vrijblijvendheid die heerst in de zorg en die uitgaat van de gedachte dat alles wat kan, vergoed moet worden. Er komt minder vrijblijvendheid, het is tijd voor samenwerking op basis van harde afspraken”. Mensen uit de dagelijkse praktijk van de zorg zijn betrokken en geraadpleegd bij de totstandkoming van het actieplan voor de randvoorwaarden voor passende zorg.

Zorg is koekoeksjong geworden

De beide instituten vinden dat het 5 voor 12 is voor de toekomst van de zorg. Ze merken op dat door vergrijzing, steeds meer mensen met chronische ziekten en steeds meer dure geneesmiddelen de kosten in de zorg elk jaar blijven stijgen. Als we niet ingrijpen verdubbelen de kosten binnen twintig jaar. Steeds meer belastinggeld gaat naar de zorg en ook de maandelijkse premies die iedere Nederlander vanaf 18 jaar betaalt, stijgen. De zorg is een koekoeksjong geworden die investeringen in andere belangrijke sectoren van onze samenleving verdringt. Passende zorg en een daarvoor noodzakelijke, andere organisatie van zorg, moet de kostenstijging afremmen. “We moeten niet langer met publiek geld betalen voor zorg die niet-effectief is of zelfs onnodig”, aldus Wijma en Kaljouw. “Dit advies moet worden gelezen als een oproep aan alle partijen in de zorg om hun rol en verantwoordelijkheid te nemen”.

Juiste zorg op de juiste plek

Passende zorg is zorg die samen met de patiënt tot stand komt, betekent de juiste zorg op de juiste plek en gaat niet over ziekte, maar over gezondheid en preventie. Het actieplan schetst noodzakelijke randvoorwaarden om het zorgstelsel zo te laten functioneren dat passende zorg de norm wordt. Door de gezondheid en het functioneren van het individu als uitgangspunt te nemen ontstaat gepast gebruik van zorg en wordt ‘verspilling’ door onnodige of niet-effectieve zorg voorkomen.

Geen automatisch recht op álle gewenste zorg

Het adviesrapport spreekt over ‘gelijkgerichtheid’. Ofwel: de neuzen van alle betrokken partijen in de zorg moeten in dezelfde richting gaan wijzen om de problemen in de zorg aan te pakken. “Daarbij denken we niet alleen aan zorgaanbieders, zorgverzekeraars, patiëntenverenigingen en overheden, maar aan alle 17 miljoen Nederlanders”, aldus Kaljouw en Wijma. “Die moeten gaan beseffen dat er geen automatisch recht bestaat op álle gewenste zorg”. Passende zorg vereist dat iedereen zijn rol op de juiste manier vervult. Om gelijkgerichtheid te bevorderen moet er onder andere een nationale dialoog tussen alle betrokken partijen komen, aldus het advies.

Pakketbeheer en bekostiging van zorg

Zorginstituut en NZa gaan hun instrumenten voor pakketbeheer en bekostiging van zorg actief inzetten om de gewenste transitie te bewerkstelligen. Als pakketbeheerder gaat het Zorginstituut onder meer ervoor zorgen dat bestaande zorg die bewezen niet-effectief is, uit het basispakket gaat. Daarnaast wordt ingezet op het versneld tot het pakket toelaten van innovatieve digitale zorg en zorg gericht op preventie. De NZa neemt het bekostigingssysteem onder de loep. Dat is nu nog gericht op de kosten per behandeling, hetgeen tot verkeerde productieprikkels leidt. In een stelsel van passende zorg zal er straks betaald worden voor gepast gebruik van zorg die bijdraagt aan iemands kwaliteit van leven.

Downloaden: Samenwerken aan passende zorg: de toekomst is nú – Actieplan voor het behoud van goede en toegankelijke gezondheidszorg, NZa en ZIN, november 2020: https://beroepseer.nl

Commentaar van Wim J. Jongejan

Wim J. Jongejan heeft een commentaar geschreven op het actieplan op zijn site Zorg-ICT Zorgen. Jongejan was van 1976 tot medio 2007 huisarts. Hij schrijft bijvoorbeeld dat er een nieuwe term is geïntroduceerd in het Nederlandse zorgstelsel: passende zorg: “De NZa en het ZiN introduceren het begrip “passende zorg” om daarmee de zorg op termijn betaalbaar te houden. Zonder het begrip Value Based Health Care(VBHC) expliciet te noemen komt dit begrip toch nadrukkelijk voor in het stuk. De Nederlandse vertaling van VBHC is: waardegedreven zorg. Het woord “waarde” komt 81 maal in het document voor. “Waardegedreven” komt acht keer voor. Het geheel ademt de bekering tot het geloof van de VBHC in de zorg”.

Grote hoeveelheid gegevens

Passende of waardegedreven zorg is sterk afhankelijk van een grote hoeveelheid gegevens en datastromen binnen de zorg, merkt Jongejan op: “In deel A “Advies passende zorg” van het rapport spreekt men in hoofdstuk 5.5. over de noodzaak van een strakke regie op het organiseren van noodzakelijk gegevensuitwisseling en versneld tot stand komen van wettelijke verplichtingen daartoe. Men roept zelfs de minister op de invoering van de Wet Elektronische gegevensuitwisseling in de Zorg(Wegiz) te bespoedigen”.

Jongejan concludeert: “Waardegedreven zorg is één van de vele economische visies op hoe tegen de zorg aangekeken wordt. Wel één die gebaseerd is op een enorm verantwoordingscircus met zorgdata. Dat circus vormt op zich weer een enorme belemmering om überhaupt tot het geven van zorg te komen. Het verdringt namelijk de beschikbare tijd van zorgaanbieders om zorg te verlenen”.

Lees het hele commentaar van Wim J. Jongejan: Actieplan NZA en Zin over passende zorg bekering naar Value Based HealthCare-religie, Zorg-ICT Zorgen, 2 december 2020: www.zorgictzorgen.nl