Nabijheid is essentieel in werk van sociale professional. Maar wat is nabijheid eigenlijk?

In een uitgebreid artikel op Sociaal.Net legt Fleur Van Oyen uit wat nabijheid in het werk van de sociale professional eigenlijk inhoudt. Pas als er een band is met de ander is er sprake van invloed. Maar wat is nabijheid eigenlijk? En waarom is het zo belangrijk?
Het Belgische Sociaal.Net – digitaal platform voor sociale professionals – bestaat sinds 2015 en is ontstaan uit de vaktijdschriften Alert voor sociaal werk en politiek en het Tijdschrift voor welzijnswerk.
Fleur Van Oyen is stafmedewerker en vormingsverantwoordelijke bij Uit De Marge, Vlaams steunpunt en netwerk voor jeugdwerk en jeugdbeleid met kinderen en jongeren in een maatschappelijk kwetsbare situatie.

Van Oyen schrijft dat de impact van jeugdwerk “moeilijk in cijfers te gieten zijn, zoals het aantal producten dat van een fabrieksband rolt. Jeugdwerk gaat om erkenning, respect, gelijkwaardigheid, kinderen en jongeren serieus nemen, macht in vraag stellen, versterken, rechten waarborgen. En dat alles start met nabij zijn”.

Van Oyen gaat in op de presentietheorie van prof. Andries Baart:

“Baart pleit voor aansluiting bij de leefwereld van je doelgroep. Het gaat om ‘er zijn met’ en ‘er zijn voor’. Naast de expertise en competenties die je inbrengt, bied je jezelf ook als persoon aan in de hulpverleningsrelatie. Menslievende zorg en vakbekwaamheid gaan hand in hand.

Werken volgens deze presentietheorie impliceert een traagheid van werken. Dat geeft ruimte om een oprechte band aan te gaan. Als sociale professional zien we zaken die zich voordoen bij mensen in een maatschappelijke kwetsbare positie vaak als probleem. De presentietheorie vraagt om net niet te starten van een individueel probleem dat om een oplossing vraagt.

Let wel, nabijheid betekent niet dat je mensen altijd gelijk geeft of dat je onvoorwaardelijk meegaat in hun ideeën, houding en aanpak. Het is een basishouding waarbij je met mensen in dialoog gaat, moeite doet om de stap naar hun leefwereld te zetten, er inzicht in probeert te krijgen en oprecht geïnteresseerd bent. Zo bouw je aan een stevige vertrouwensrelatie.

Het is pas als je die band hebt dat je in gesprek kan gaan over die ideeën, houding en aanpak. Pas dan kan je duurzame impact hebben op iemand. En die persoon op jou.

Baten van presentie

Sociale professionals kennen heel wat regels, protocollen en methodieken. Het is van belang om deze kritisch te blijven bekijken. Op Sociaal.Net zei Baart dat korte, geïsoleerde en protocollair aangestuurde handelingen vaak leiden tot slecht afgestemde zorg en breuken in continuïteit: ‘Het stompt medewerkers gemakkelijk af’.

En hij vulde aan: ‘In organisaties die ‘presentiegewijs’ werken, ontdekken medewerkers opnieuw de zin van hun professioneel engagement. Ze melden zich minder vaak ziek. Ze maken de zorg menslievend en tegelijk efficiënt’.

Werken volgens de presentietheorie is in dat opzicht een win-winsituatie. We merken dat ook in het jeugdwelzijnswerk. Kinderen en jongeren krijgen de ruimte en tijd om zichzelf te zijn. Ze krijgen kansen en worden sterker”.

Waarom durven wij niet nabij te zijn?

Van Oyen gaat aan het slot van haar artikel in op de vraag waarom wij niet nabij durven zijn. Haar antwoord:

“Als je te nabij bent, kan je niet meer objectief zijn, luidt het. En zo zijn er nog een aantal angsten als het gaat over nabij zijn. Zo gaat het lijnrecht in tegen de aangeleerde afstand van in je opleiding. En sommigen hebben schrik dat ze de vereiste output niet gaan halen of overwerkt zullen raken.
Maar waar komen die angsten vandaan? In onze samenleving is er een verharding aan de gang, dat is moeilijk onder stoelen of banken te steken.

Nabij zijn en de visie daarachter botst met de trend om zaken te willen objectiveren en in cijfers te gieten. Het is bijvoorbeeld moeilijk om de output van het jeugdwerk in cijfers te gieten. Uiteraard kan je zeggen hoeveel kinderen en jongeren je bereikte of ondersteunde. Maar wat jeugdwerk echt betekent voor kinderen en jongeren, is moeilijker te vatten in een cijfer.
[…]
De drang naar controle vanuit subsidiegevers en de vraag naar cijfermatige verantwoording zorgt voor druk bij jeugdwerkers. Ze krijgen het gevoel dat hun handelingsruimte krimpt. Soms doen ze aan autocensuur en wordt er niet meer politiserend gewerkt uit schrik om middelen te verliezen”.

Lees het hele verhaal van Fleur van Oyen: Presentie: ‘Alles begint met nabij zijn’, op Sociaal.Net, 26 februari 2020: https://sociaal.net/achtergrond/presentie-alles-begint-met-nabij-zijn/

Andries Baart en presentie: www.andriesbaart.nl/presentie/