Mensen vragen me vaak: Wat kunnen we doen? Dan zeg ik: we moeten digitaal wakker worden

Door de digitalisering van de samenleving is het menselijke uit onze systemen verdwenen, stelt filosoof Maxim Februari. “Het grote gevaar van nu is dat we zeggen: het gaat zo slecht met de wereld, we laten de macht alles regelen”.’ Jessica van Geel interviewde Februari voor opinieblad Vrij Nederland. Het interview is alleen gratis te lezen op de site op woensdag 15 februari 2023.
Eind van de maand begint Maxim Februari als schrijver voor Vrij Nederland.

Enkele passages:

Open monden zag ik om mij heen. Open monden van de vrienden met wie ik zat te eten. Ze leunden wat naar achteren en in hun blikken bespeurde ik iets van angst. Ik had zojuist hun vraag ‘en waar werk jij nu aan?’ beantwoord. Ik lees het nieuwste boek van Maxim Februari, vertelde ik, over een paar dagen interview ik hem. Ik zei dat ik gegrepen was door het onderwerp, al klonk het niet echt sexy: Doe zelf normaal gaat over de gevolgen van digitalisering voor democratie en rechtsstaat. Daar had ik m’n disgenoten nog niet direct mee van hun stuk gebracht. Dat gebeurde toen ik een paar voorbeelden uit Februari’s boek gaf

De systemen zijn zo ‘vernetwerkt’, stelt essayist, schrijver, denker en rechtsfilosoof Februari, dat we geen overzicht meer hebben. De samenleving is zo gedigitaliseerd, we hebben zoveel data van onszelf in systemen gestopt en laten stoppen, dat we er geen controle meer over hebben. Bij ‘harde’ data, zoals meters en tijd, gaat dat al niet altijd goed, maar het is fnuikend als het ‘zachte’ data betreft: gegevens over menselijk gedrag. Daarmee – met m’n vingers roffelde ik op tafel – glippen waarden als democratie, mensenrechten en rechtsstaat uit onze handen. Je digitaliseert en de democratie verandert. Je digitaliseert en het recht verandert.

De democratische instituties raken steeds verder uitgehold. We vertrouwen de politicus niet meer, en de rechter, de dokter en de wetenschapper ook niet. De autoriteiten verdwijnen, er is geen consensus over wat waarheid is en ondertussen discussiëren we – als het al geen ruziën is – op online platforms van tech-giganten die daar big data uit trekken en die vervolgens aan adverteerders doorverkopen.
Februari in Doe zelf normaal: ‘Hadden we niet juist recht en democratie ontwikkeld omdat de mensen het nooit met elkaar eens zullen worden en toch moeten samenleven?’

‘Het grote gevaar van de laatste jaren is dat iedereen die zichzelf een beetje als een intellectueel beschouwt, zegt: weet je wat, we stoppen met denken want dat is gewoon het allerbeste wat wij op dit moment kunnen doen. Het gaat zo slecht met de wereld, we laten de macht alles regelen. Terwijl ik vind dat het je taak is, als pers, als wetenschap, als kunst om die macht voortdurend te bevragen. Dat we dat al jaren niet doen, is angstaanjagend.’

‘Ik wil duidelijk maken dat we geregeerd worden door abstracties. Zo absoluut kun je het zien. Op het moment dat je alle beslissingen overlaat aan systemen, ben je het menselijke, het belichaamde gesprek kwijt. De onderlinge chemie is weg, het gekrakeel in het parlement. Computersystemen zijn abstract en werken met reducties. Het menselijke gedrag wordt tot een paar datapunten teruggebracht en de rest wordt compleet genegeerd.’

Terwijl we vertrouwen op data, ondermijnen we de democratie. En als we regeren met algoritmes, halen we ook het menselijke uit het rechtssysteem.

Lees het hele interview, door Jessica van Geel: Maxim Februari: ‘Dat we de macht al jaren niet bevragen, is angstaanjagend’, Vrij Nederland, 15 februari 2022: www.vn.nl/maxim-februari-macht-bevragen/Fotoportretvan Desiré van den Berg.

Doe zelf normaal, door Maxim Februari, uitgeverij Prometheus: https://uitgeverijprometheus.nl/boeken/doe-zelf-normaal-gebonden/

Boekpresentatie Doe zelf normaal

Doe zelf normaal wordt gepresenteerd in debatcentrum De Balie in Amsterdam op maandag 20 februari 2023 tijdens een  bijeenkomst waar Maxim Februari, aan de hand van fragmenten uit zijn boek,  in gesprek gaat over de toekomst van de rechtsstaat: Menselijk recht in tijden van datasturing en natuurgeweld. Meer info bij De Balie: https://debalie.nl/programma/maxim-februari-menselijk-recht-in-tijden-van-datasturing-en-natuurgeweld-20-02-2023/
De programma’s van De Balie zijn te volgen via livestream en terug te zien op het Youtube-kanaal van De Balie.