Menselijk contact dreigt door wetenschappelijke inzichten en technologie naar achtergrond te raken

Dirk De Wachter is – met zijn Vlaamse landgenoot Paul Verhaeghe – het boegbeeld geworden van het vreedzame verzet tegen een kille prestatiesamenleving. De Wachter is psychiater en psychotherapeut in het Universitair Psychiatrisch Centrum (UPC) van de Katholieke Universiteit Leuven. Hij is expert in systeem- en gezinstherapie en verantwoordelijk voor het dagactiviteitencentrum Sint-Maarten op campus Kortenberg. Aan de KU Leuven is hij verbonden als opleider en supervisor in de gezinstherapie. De Wachter is een veelgeprezen auteur van boeken. Sinds de publicatie van Borderline times in 2016 waarin hij borderline niet als een individueel, maar als een maatschappelijk ziektebeeld schetst, is hij een veelgevraagde gesprekspartner.
Zijn landgenoot Paul Verhaeghe is klinisch psycholoog en hoogleraar aan de universiteit van Gent. In 2020 verscheen van zijn hand het boek Houd afstand, raak mij aan.

Psycholoog en journalist Vittorio Busato interviewde De Wachter voor de site van de RINO Groep vanwege een online congres in het najaar van 2021, getiteld De mens in ‘de behandelkamer’ – de zin van het leven delen. De Wachter meent dat “we van elkaar dreigen te vervreemden. In de behandelkamer is dat niet anders”.

Direct contact van mens tot mens bewaken

Het menselijke contact dreigt door allerlei wetenschappelijke inzichten en technologische doorbraken naarde achtergrond te geraken, aldus De Wachter. Hij vindt dat zijn beroepsgroep het directe contact van mens tot mens moet bewaken: “De verwetenschappelijking in ons vak is enerzijds een goede zaak, maar die dreigt de diagnostiek voorop te stellen. Mijn bekommernis is om altijd weer de mens voor de diagnose te zetten. Je ontmoet een mens, geen depressie”.

Het gaat om menselijkheid, om gewone dingen: “Dat is voor ons als therapeuten van belang: we moeten kijken naar de goede dingen die mensen nog hebben, naar hun talenten en mogelijkheden, niet alleen naar de problemen. In een medische opleiding bestaat sterk de neiging te vragen naar wat er mis loopt, en al die dingen op te lijsten. Maar we lijken te vergeten dat de mens ook mogelijkheden, krachten en coping-strategieën heeft. Het gaat om het individuele verhaal, de unieke casus. Die is nooit terug te brengen tot diagnostische en af te vinken schema’s”.

Busato vraagt of het begrip menselijkheid in de behandelkamer te veel is gaan verschillen van de menselijkheid in het alledaagse leven?
De Wachter: ”Neen. De behandelkamer verschilt niet zoveel van het dagelijkse leven. Ook in het dagelijkse leven moet erg worden gewaakt op de menselijkheid. Corona maakt eens te meer duidelijk hoe belangrijk het is elkaar in het echt te zien, om tijd voor elkaar te nemen, ons rustig een beetje te verliezen. We dreigen te vervreemden van elkaar, in de behandelkamer is dat niet anders dan in het dagelijks leven”.

De therapeut in het maatschappelijke debat

Opvallend is dat in onze tijd de therapeut weinig positie inneemt in het maatschappelijke debat. Hoewel de coronacrisis zeker psychologische gevolgen heeft en krijgt, zijn er weinig ‘mensenwetenschappers’ naar wie geluisterd wordt. Ze zouden zich juist nu meer mogen uitspreken.

Om die reden gaat De Wachter op het komende congres in op de rol van de therapeut in het maatschappelijke debat.
Busato: U laat zich daarin graag horen. Toch zal niet iedere psychotherapeut zich daarbij even senang voelen.
De Wachter: “Vanzelfsprekend wil ik therapeuten niet verplichten de politiek in te gaan, dat doe ik zelf evenmin. Maar ik vind wel dat de sector veel te braaf is. Wij zitten elke dag in dat menselijk leed. Wij werken met die mensen die uit de boot vallen, die niet meer kunnen. En dat heeft niet alleen met hun hersenweefsel te maken, maar ook met de hele maatschappelijke context. Onze sector spreekt zich daar naar mijn idee te weinig over uit. En tja, sommigen zullen zeggen: ‘laat me gerust, ik doe mijn werk in de behandelkamer, de rest is niet mijn taak’. Dat kan ik me prima voorstellen, dat zei ik voor mijn boek Borderline Times aanvankelijk ook. Maar door dat boek is mijn aanwezigheid in het publieke debat onbedoeld ontploft. Met voor- en nadelen”.

Busato: Vindt u het een plicht dat psychotherapeuten zich mengen in het maatschappelijke debat, wellicht nu nog meer door corona?
“Uiteraard is het zo dat als je voor de camera komt of als je voor de krant schrijft je goed gedocumenteerd moet zijn. Je mengen in het publieke debat is een harde wereld waarin je makkelijk kan worden getorpedeerd. Maar goed, het is zeker geen plicht.
Mijn boodschap is wel ‘meng je als therapeut vaker in het maatschappelijk debat’. Wij worden elke dag geconfronteerd met problemen van mensen, politici kennen onze patiënten niet. Dus spreek, therapeuten, wees de advocaat van de zwakkeren. Ook zo kun je bijdragen aan de menselijkheid”.

Lees het hele interview: ‘We dreigen te vervreemden van elkaar, in de behandelkamer is dat niet anders’. Interview met Dirk de Wachter, door Vittorio Busato, RINO Groep, 22 juli 2021: www.rinogroep.nl

RINO Groep in Utrecht is een maatschappelijk betrokken organisatie en verzorgt opleidingen, trainingen en congressen voor professionals die werken met mensen met een psychische kwetsbaarheid. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met docenten en diverse samenwerkingspartners.
Meer info over het congres van 13 oktober 2021 De mens in de ‘behandelkamer’: www.rinogroep.nl/opleiding/6086/online-congres-de-mens-in-de-behandelkamer-met-dirk-de-wachter.html

Afbeelding bovenaan is van Gerd Altmann