In Nederland worden muziekarchieven bedreigd. Het is hopen op een verlicht moment bij de beleidsmakers

Bijna waren er in Hilversum vijf kilometer aan partituren uit de archieven van het Muziekcentrum van de omroep (MCO) in de papierversnipperaar terechtgekomen.
Het archief van het in Den Haag gevestigde Nederlands Muziek Instituut (NMI) is op het nippertje gered door de Haagse gemeente. Maar andere muziekarchieven in Nederland leiden een onzeker bestaan met een ongewisse toekomst.
In oktober 2017 werd het boek Opslaan en vernietigen; muziekarchieven bedreigd van Jacqueline Oskam gepresenteerd op een symposium in Den Haag over de toekomst van muziekarchieven. Jacqueline Oskamp is journalist en publiceerde eerder Radicaal gewoon. Bestaat er zoiets als Nederlandse muziek? (2003), Onder stroom. Geschiedenis van de elektronische muziek in Nederland (2011) en Een behoorlijk kabaal. Een cultuurgeschiedenis van Nederland in de twintigste eeuw (2016).

Tengevolge van het in 2013 begonnen afbraakbeleid op cutluurgebied van staatssecretaris Halbe Zijlstra van OCW ontvingen drie belangrijke muziekarchieven geen enkele rijkssteun meer.Het ergst getroffen werd het Muziekcentrum Nederland (MCN), tot 2013 het kennis- en promotiecentrum voor Nederlandse professionele muziek. Het bestaat niet meer. Delen van de collectie werden op het nippertje ondergebracht bij de Universiteit van Amsterdam.

Gebrek aan langetermijnvisie

Ria Warmerdam bespreekt in het vakblad voor informatieprofessionals IP het boek van Oskam dat uitgegeven is door Ambo/Anthos met steun van Stichting Erfgoed Nederland. Warmerdam werkt op de catalogusafdeling van de Centrale Bibliotheek Utrecht: “Het is op zich al een blijde verrassing dat er een boek over de status van Nederlandse muziekarchieven verschijnt. Toen Halbe Zijlstra in 2013 met zijn hakbijl door het culturele landschap trok, en bekende orkesten, ensembles en gezelschappen op diverse creatieve manieren de noodklok luidden, sneeuwden de resten van de muziekarchieven een beetje onder. De branche is nu eenmaal minder zichtbaar, minder bekend en vooral minder sexy.
Als muziekbibliothecaris en lid van de Nederlandse Vereniging van Muziekbibliotheken en -archieven (NVMB) heb ik samen met mijn vakgenoten verbijsterd en verontwaardigd de gevolgen van de bezuinigingen van dichtbij meegemaakt. Sterker nog, onze vereniging heeft van menig lid afscheid moeten nemen omdat zijn of haar bibliotheek of archief verdween, fuseerde of verdampte. De branche is dan ook erg gebaat met de aandacht die dit boek genereert.

Het gebrek aan sexappeal voert Oskamp aan als een van de bedreigingen. Ze meent dat er zo achteloos wordt omgegaan met ons muziekverleden omdat klassieke muziek niet sexy is. Sterker nog, klassieke muziek van eigen bodem is niet populair. Zo trots als we op Rembrandt en Mondriaan zijn, zo marginaal wordt er over Sweelinck of Peter Schat gedacht. In de economische crisistijd werden de kunsten bovendien bestempeld als een linkse hobby van de rijken waar algemene publieke middelen niet naartoe zouden moeten gaan.
Daarnaast heeft de samenleving te kampen met een gebrek aan langetermijnvisie. De politiek denkt niet verder dan de volgende verkiezingen en treedt graag neoliberaal terug om de markt zijn werk te laten doen. Dat leidt tot ad-hocbeslissingen waarbij het overzicht verloren gaat. Muziekarchieven zijn zo mogelijk nog minder sexy en bungelen onderaan de prioriteitenlijstjes.

Mensen met enorm veel kennis ontslagen

Juist archieven zijn gebaat bij een langetermijnvisie, stelt Oskamp. Je kunt je best afvragen wat zinvol is om te bewaren en wat niet, maar je kunt nooit anticiperen op de vragen die in de toekomst gesteld zullen worden. Dat het oeuvre van ‘Notenkraker’ Peter Schat op dit moment niet zo relevant meer lijkt, wil niet zeggen dat dat over honderd jaar nog zo gevoeld wordt. En, door alle onrust en bezuinigingen is er ‘institutioneel geheugenverlies’ opgetreden. Er zijn veel mensen met enorm veel kennis ontslagen, de collecties zijn ingekrompen of in ontoegankelijke kelders opgeslagen”.

Lees de hele bespreking van Ria Warmerdam: Bespreking ‘Opslaan en vernietigen; muziekarchieven bedreigd’, IP, vakblad voor informatieprofessionals, 8 november 2017: https://informatieprofessional.nl

Klik hier voor info over boekpresentatie Opslaan en vernietigen in Den Haag in oktober 2017.

Opslaan en vernietigen – Muziekarchieven bedreigd, door Jacqueline Oskamp, uitgeverij Ambo|Anthos, 2017: https://jacquelineoskamp.nl/opslaan-en-vernietigen/