Hoe ging de samenleving in het verleden om met dilemma’s rond de opkomst van nieuwe technologieën? AI in historisch perspectief

Om meer zicht te krijgen op de kansen en gevolgen van kunstmatige intelligentie – Artificiële Intelligentie (AI) – voor de (Nederlandse) samenleving en economie heeft het kabinet de aan de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) gevraagd om daarover advies uit te brengen. Naar de impact van kunstmatige intelligentie AI zijn en worden diverse onderzoeken uitgevoerd. Een daarvan is het plaatsen van AI in historisch perspectief.

Nederland behoort zich niet te laten leiden door angst als het gaat om het ontwikkelen en toepassen van AI. De WRR is van mening dat de angst om internationaal op achterstand te komen staan, historisch gezien onterecht is. Daarom is een keuze maken tussen het behalen van technologische voorsprong of een moreel-maatschappelijk verantwoorde inzet niet noodzakelijk.
Het is de belangrijkste conclusie van de achtergrondstudie Artificiële intelligentie als een general purpose technology. Strategische belangen van verantwoorde inzet in historisch perspectief. Sjoerd Bakker en Pim Korsten van Freedomlab onderzoeken hoe samenlevingen in het verleden omgingen met dit (schijnbare) dilemma rondom de opkomst van soortgelijke technologieën. Freedomlab is een denktank die onderzoek doet naar de toekomst van technologie, economie, politiek en maatschappij.

General purpose technology

Voor dit historisch vergelijkende onderzoek veronderstellen de auteurs dat AI een zogenaamde General Purpose Technology (GPT) is. Dat wil zeggen dat deze technologie ten grondslag ligt, en zal liggen, aan een groot aantal producten, processen en diensten in de volle breedte van de economie. Op basis van deze kwalificatie vergelijken zij AI met andere grote, disruptieve, technologieën uit het verleden: de stoommachine, elektriciteit, de verbrandingsmotor en informatietechnologie.

Elk van de vier technologieën is ontvangen met een mengeling van bewondering en afgrijzen. Enerzijds circuleerden er utopische beloften van vrijheid, welvaart en modernisering. Anderzijds leefde er het angstbeeld dat de technologie de huidige maatschappij en manier van leven grondig zou ontwrichten, bestaande ongelijkheid zou versterken en dat nieuwe partijen een ongebreidelde macht krijgen. Dit leidde steeds tot een maatschappelijk debat over de rol die technologie zou moeten spelen in de samenleving en hoe deze gereguleerd kon en moest worden.

Technologisch leiderschap

De ontwikkeling van AI vind wereldwijd plaats en bovendien bevinden veel kennis en toepassingen zich in het open-source domein, zowel binnen de wetenschap als in het bedrijfsleven. Daarnaast maakt de gelaagde structuur van deze technologie – bestaande uit een combinatie van hardware, software en data – en de verschillende benaderingen het lastiger om een eenduidige technologische machtspositie op te bouwen. Een belangrijk voorbehoud hierbij is evenwel dat de kwaliteit van een AI oplossing zo goed is als de data waarmee deze getraind is.

WRR-project Artificiële intelligentie

Artificiële intelligentie als een general purpose technology – Strategische belangen van verantwoorde inzet in historisch perspectief door Sjoerd Bakker en Pim Korsten, februari 2021, is een achtergrondstudie voor het adviesproject ‘Artificiële Intelligentie’ van de WRR.
Downloaden: https://www.wrr.nl/publicaties/working-papers/2021/02/16/artificiele-intelligentie-als-een-general-purpose-technology

Artificiële Intelligentie in historisch perspectief, WRR, 16 februari 2021: www.wrr.nl