Minister Edith Schippers van Volksgezondheid (VWS) heeft een Memorie van Toelichting inzake wijziging van de Wet cliëntenrechten zorg gepubliceerd waarin zij antwoord geeft op vragen uit de Eerste Kamer over de omvorming van het College voor Zorgverzekeringen (CVZ) tot Zorginstituut Nederland (ZiN) die zij met deze wetswijziging wil realiseren. Met name gaat het daarbij om het onderdeel kwaliteit dat gaat vallen onder het Kwaliteitsinstituut, onderdeel van het ZiN.
Huisarts W.J. Jongejan vindt dat deze wet de professionaliteit van de huisarts aantast. Hij schreef in zijn blog:

Kwaliteitsinstituut
Het ZiN, dus ook het KwaliteitsInsitituut krijgt de vorm van een zelfstandig bestuursorgaan, maar wel met uitgebreide VWS-bemoeienis. VWS benoemt en ontslaat de leden van het bestuur, geeft goedkeuring aan het bestuursreglement en stelt het werkprogramma vast. De facto wordt het dus een bijkantoor van VWS.
VWS belijdt aan de ene kant dat het ontwikkelen van professionele standaarden en meetinstrumenten de volledige verantwoordelijkheid blijft van de veldpartijen, maar meent aan de andere kant dat het proces van de totstandkoming daarvan ondersteund kan worden door in overleg met het veld afspraken te maken over prioritering en het veld aan die standaarden te houden. Daarnaast vindt de regering dat het nodig is een toetsingskader op te stellen om te kunnen vaststellen of een professionele standaard kan worden aangemerkt als een verantwoord middel om te meten of goede zorg geleverd is. Professionele standaarden zouden daarna in een register worden vastgelegd.
Er komt een adviescommissie Kwaliteit die uit externe deskundigen bestaat. Deze commissie kan door het ZiN (lees VWS) gevraagd worden zelf een professionele standaard te ontwikkelen.
Het stuitende in dit alles is dat men onder het mom van kwaliteitsverbetering het begrip professionele standaard naar zich toe trekt en de professionaliteit van de zorgverleners uitholt. Zorgprofessionals worden niet meer geacht standaarden in hun onderscheiden disciplines geheel zelfstandig vast te stellen en te implementeren.
Het stuk is gevuld met 19 pagina’s ambtelijk proza, maar elke pagina ademt een bemoeizucht die zijn weerga niet kent. Eens te meer wordt er aan de poten van de professionaliteit van de zorgaanbieders gezaagd. Het stuitende daarin is dat men onder het mom van kwaliteitsverbetering het begrip professionele standaard naar zich toe trekt.

Professionaliteit
Het begrip professionaliteit is te omschrijven als: het deskundig, op een kwalitatief goede manier uitoefenen van een beroep door de beroepskracht. Het komt in zorg en welzijn onder meer tot uitdrukking in een zorgvuldige beoordeling van de individuele situatie van een cliënt, vakkundig interveniëren of behandelen en procedureel correct handelen door de zorgverlener.
Aan die professionaliteit ontlenen de werkers hun beroepstrots en beroepseer. Indien overheden of andere instanties in die professionaliteit van de werkers treden, zal de beroepssatisfactie van de werkers dalen, gaan leiden tot een ander gedrag op de werkvloer en op termijn tot het uitgeblust raken van zorgwerkers.
Aan het treden in de professionaliteit van de werkers zit altijd een verplichting vast aan de werkers om uitbundig cijfermateriaal over hun handelen te verstrekken aan degenen die in hun handelen treden. Het verschaffen van indicatoren onder de noemer transparantie is daarbij het toverwoord. Op basis van het wetswijzigingsvoorstel worden zorgaanbieders dan ook verplicht om die gegevens aan het Zorginstituut Nederland te leveren aan een loket (artikel 66d Zvw). Zorgverzekeraars worden ook nadrukkelijk genoemd als partij die een professionele standaard kan faciliteren en die input kan geven voor de meerjarenagenda van te ontwikkelen professionele standaarden.
Impliciet betekent dit dat een professionele standaard niet meer opkomt uit de beroepsgroep zelve maar afgedwongen kan gaan worden.
Over de begrippen professionaliteit, beroepstrots en beroepseer is veel te lezen op de website van de Stichting Beroepseer, www.beroepseer.nl

Aansluiting op LSP als kwaliteitseis
Het staat in de Memorie van Toelichting nergens, maar het wordt straks voor VWS mogelijk om via het ZiN en het Kwaliteitsinstituut sturing te geven aan het begrip kwaliteit bij zoiets als de elektronische zorgcommunicatie. Het werkprogramma van het Kwaliteitsinstituut dat VWS mede bepaalt (zie boven) kan ooit als onderwerp krijgen: het aangesloten zijn op het LSP¹⁾ als kwaliteitseis voor huisartsen. Daarmee wordt een mogelijk oordeel van de LHV²⁾ hierover overbodig.
Er wordt met grote voortvarendheid aan het oprichten van het ZiN en het Kwaliteitsinsitituut gewerkt ondanks het feit dat de wetswijziging nog niet aangenomen is door de Eerste Kamer. Deels omdat daardoor bestaande instituties samengevoegd kunnen worden (bezuiniging), deels om geen vertraging op te lopen tijdens het passeren van dit wetswijzigingsvoorstel door de Eerste Kamer. Onomkeerbare stappen zouden nu volgens VWS nog niet genomen zijn, maar het geeft wel aan welke urgentie het realiseren van het één en ander voor VWS heeft.
Tussen de regels door lezend is te merken dat naast de KNMG³⁾ ook vele Kamerleden nogal wat moeite hebben met de voorstellen van de minister. Heel fijntjes is door VVD-leden vastgesteld dat VWS al 16 jaar bezig is met het formuleren van kwaliteitseisen maar dat er nog geen spoor is van een zichtbaar resultaat.
Wat er nu voorligt getuigt van een ontluisterende visie van de leiding van VWS op de professionaliteit van de werkers in de zorg. Het gaat feitelijk om (totale) overheidsregie over datgeen wat in private sfeer zou moeten plaatsvinden onder breed wetgevend kader. Micromanagement onder de noemer “kwaliteit”.

Men zij gewaarschuwd.

W.J. Jongejan, huisarts niet-praktiserend, geen KNMG-, LHV- of VPHuisartsen-lid.

Blog VWS tast professionaliteit van zorgaanbieders aan, door W.J. Jongejan is verschenen op de site van de Vrije Psych, 25 september 2013: www.twitlonger.com/show/n_1rp1oo1

———————————-

¹⁾ Het LSP zorgt voor elektronische uitwisseling van medische gegevens. Zorgverleners, zoals een huisarts of apotheek, kunnen hun computersysteem aansluiten op het netwerk van het LSP.
²⁾ LHV: Landelijke Huisartsen Vereniging
³⁾ KNMG: Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst

Memorie van Antwoord: Wijziging van de Wet cliëntenrechten zorg en andere wetten in verband met de taken en bevoegdheden op het gebied van de kwaliteit van zorg en Aanbiedingsbrief, 19 september 2013: https://www.eerstekamer.nl/behandeling/20130919/memorie_van_antwoord/document3/f=/vjd5fn1q0xzv.pdf

Het nieuwe Kwaliteitsinstituut voor de zorg, interview met Diana Delnoij, hoofd van het Kwaliteitsinstituut in oprichting, tijdschrift Kwaliteit in bedrijf, no 6 – 2013: www.finepoint.nl/images/portfolio/kwaliteit_in_bedrijf/2013_kib_kwaliteitsinstituut_zorg.pdf