Europese beleidsnota over kwaliteit van leven, sociale onzekerheid en weerbaarheid

De European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (Eurofound) heeft een beleidsnota opgesteld over de kwaliteit van leven van inwoners van de Europese Unie. De nota is gebaseerd op gegevens van een onderzoek naar gevoelens omtrent sociale onzekerheden en het effect daarvan op het leven en de omgeving van inwoners.
Gevoelens van sociale onzekerheid zijn wijd verspreid onder de inwoners, ook onder degenen met een goed inkomen. Beleidsmakers behoren hiermee rekening te houden en begrip te tonen voor de zorgen en onvrede van burgers.

De onzekerheden van burgers zijn onderverdeeld in vijf gebieden:

1. persoonlijk – je persoonlijk onveilig voelen (door misdaad bijvoorbeeld)
2. huisvesting – je huis kwijtraken
3. gezondheidszorg – niet in staat zijn de zorgkosten te betalen
4. je baan kwijtraken en geen nieuwe kunnen vinden
5. oudere leeftijd – niet genoeg inkomen voor de oude dag

Er is al veel onderzoek gedaan naar economische onzekerheid en bezorgdheid om de toekomst door o.a. de econoom Joseph Stiglitz (The Quest for Security, 2015) en Walter Bossert en Conchita D’Ambrosio (Measuring Economic Insecurity, 2013).
Economische zekerheid is evenwel geen waarborg tegen andere onzekerheden. Mensen met een goed inkomen bijvoorbeeld lopen het risico hun huis kwijt te raken als gevolg van schulden.
Werkgelegenheid heeft vooral een sterk effect op economische zekerheid, hoewel ook hier de negatieve gevolgen van voortdurende onzekerheid of per ongeluk je baan kwijtraken verder reiken dan alleen de financiële.  Ze voeren tot sociale uitsluiting en psychische problemen. De meeste onzekerheden waarvan sprake is bevatten een economisch element, maar er spelen ook andere elementen een rol. Onzekere gevoelens over huisvesting bijvoorbeeld worden beïnvloed door de huurbeschermingswet. Onzekere gevoelens over het inkomen op de oude dag worden beïnvloed door gezondheidszorgvoorzieningen. Onzekere gevoelens over de gezondheidszorg worden beïnvloed door het al of niet beschikken over een dekkende ziektekostenverzekering. Rechten en wetten kunnen ook gevoelens van onzekerheid beïnvloeden, net zoals kennis of een gebrek daaraan.

In de beleidsnota staat een lijst met overzicht van de belangrijkste gegevens.

Een greep:

• Slechts 1% van de bevolking van de EU bezit het hoogste niveau van sociale zekerheid op alle vijf gebieden. Als er nog meer onderzoek was gedaan op andere gebieden, dan zou er waarschijnlijk geen mens in de hele EU te vinden zijn die zich vrij zou voelen van welke vorm van sociale onzekerheid dan ook.
• Veel mensen voelen onzekerheid op verschillende gebieden. Een op de tien (12%) mensen in de EU voelt onzekerheid op alle vijf gebieden, hoewel de mate waarin naar soort verschilt. Lagere inkomens voelen over het algemeen veel onzekerheid, maar onzekerheid is ook wijd verspreid onder groepen die het materieel goed hebben.
• Persoonlijke onzekerheid. Meer dan een kwart van de mensen (27%) van 75 jaar en ouder voelt zich persoonlijk niet veilig bij het naar buiten gaan als het donker is buiten de eigen buurt. Bij mensen met een andere leeftijd komt dat gevoel van persoonlijke onveiligheid minder voor, tussen de 16-17%. Mensen met een lager inkomen voelen zich persoonlijk onveiliger buiten de eigen buurt als het donker is of als ze alleen thuis zijn ‘s avonds. Ze voelen het heel intens, ongeacht geslacht en of ze in de stad of het platteland wonen.
• Woononzekerheid. Mensen in een huurwoning met een laag inkomen zijn vooral kwetsbaar wat wonen betreft.
• Baanzekerheid. Iets meer dan 1 op de 10 werkende mensen (11%) geniet het hoogste niveau van baanzekerheid. Dat betekent dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat zij hun baan verliezen binnen zes maanden. En als zij hun baan verliezen is het zeer waarschijnlijk dat ze een gelijkwaardige nieuwe baan vinden. Werkende mensen met een vast contract genieten het hoogste niveau van baanzekerheid. Maar, zelfs onder deze groep sluit een kwart niet uit hun baan binnen zes maanden kwijt te raken.

De analyse van sociale onzekerheid in de beleidsnota is gebaseerd op in 2016 verzamelde gegevens van het European Quality of Life Survey (EQLS) in 28 landen van de Europese Unie.

Onzekerheden beïnvloeden het leven in mindere mate als er mechanismen zijn die de negatieve invloeden kunnen verzachten. Om tegenslag het hoofd te kunnen bieden, zijn persoonlijke reserves nodig, alsmede steun van derden en goede openbare instellingen. Een van de vragen betrof de weerbaarheid. Respondenten werd gevraagd in welke mate zij het eens zijn met de volgende stelling: “Als dingen verkeerd gaan in mijn leven, duurt het over het algemeen lange tijd voordat ik een normaal kan opbouwen”, en: “Ik vind het moeilijk belangrijke problemen in mijn leven aan te pakken”.

De beleidsnota laat aan de hand van vele grafieken zien hoe het ervoor staat met de levenskwaliteit van de Europeaan.

Klik hier voor downloaden beleidsnota Social insecurities and resilience, Hans Dubois and Tadas Leoncikas, Publications Office of the European Union, Eurofound, 2018, Luxemburg: www.eurofound.europa.eu

Social insecurities and resilience, Eurofound, oktober 2018: www.eurofound.europa.eu