Dokters met aandacht en compassie

Huisarts Martine Schrage doet aan zenmeditatie. Op de site van Artsennet schreef ze een blog over de bijeenkomst van het Platform voor Enthousiasme en Compassie in de Zorg, Aandachtige dokters:

“Wat hebben het Netwerk Arts & Meditatie, Compassion for care, het Platform ECG (Platform voor Enthousiasme en Compassie in de Zorg) en Aandachtige Dokters gemeen?
Drie dingen: aandacht aandacht aandacht.

Ik merk dat er een verdiepende beweging gaande is: terug naar de kern, de essentie, de aandacht. Hier en nu. Dat hier zoveel initiatieven ontstaan – en dat is niet alleen in de zorg zo – kan geen toeval zijn..

Zo mocht ik laatst in Utrecht een bijeenkomst bijwonen van het hierboven genoemde Platform ECG. Een vereniging voor behoud van enthousiasme en compassie in de zorg, die ernaar streeft ‘de dreigende overschaduwing van essentiële motivatoren voor goede zorg – enthousiasme en compassie dus – weer voorop te zetten in het eigen handelen.’

Die compassie, hét instrument bij uitstek waarmee wij dokters werken, staat onder druk. Dus wordt eraan gewerkt. Op vele manieren.

Gisteren lag de klemtoon op het helende effect van muziek en kunst. Steeds meer studies worden hierover gedaan, veelal over muziek tijdens narcose en operatie, en de evidence groeit. Zodat het op een dag zomaar een keer in een richtlijn terecht zou kunnen komen. Als reguliere geneeskunde. Net als een antidecubitus matras of pijnstilling. Het hoort dan gewoon bij het therapeutische arsenaal waarvan we gebruik maken om patiënten zo goed mogelijk te behandelen. Niks zweverigs, niks vaag, gewoon good practice.

Daar dromen alvast Marianne van der Heijden PhD-promovenda en Prof Hans Jeekel van de Erasmus Universiteit Rotterdam luidop van. Sterker nog: ze zijn ervan overtuigd dat ze zo’n sterke bewijskracht gaan vinden in de vele Randomized Controlled Trials die hierover in de stellingen staan, dat niemand er nog omheen kan.

Semi-arts-onderzoeker Rosalie Kuhlmann heeft tijdens haar opleidingstijd in de Isala Kliniek in Zwolle een onderzoek opgezet over de actuele kunst in ziekenhuizen. En wat blijkt? De vaak abstracte kunst die nu in vele ziekenhuizen hangt maakt veel patiënten eerder zieker dan beter. Wij mensensoort zijn meer gebaat bij zo herkenbaar mogelijke afbeeldingen van de natuur.

Dat wist Paracelsus al: All we need for health and healing has been provided in nature. The challenge of science is to find it.

Chirurg Hein Stockmann van het Kennemer Gasthuis in Haarlem hield op de ECG bijeenkomst ook een mooi verhaal over zijn manier om de optimale sfeer in het operatieteam te bewaken: hij heeft een rood en een groen boekje daarvoor in zijn hoofd. De inhoud van het rode boekje is verboden in de operatiezaal: klagen, zeuren, anderen de schuld geven, houding (schouders naar beneden, voortdurend gaan zitten, armen om het hoofd, de zwaai met de arm), gedrag (veel zuchten, alles negatief benoemen, het wordt toch niks)…

Iedereen komt binnen met bagage, je weet het vaak niet van elkaar, en dat hoeft ook niet altijd. Maar de intentie moet er elke keer weer zijn om de frustraties van dat moment opzij te zetten, ten dienste van het best mogelijke resultaat voor de patiënt die zich aan je zorg heeft toevertrouwd. Ieder lid van het team moet daarin zijn verantwoordelijkheid nemen, en moet daartoe in staat kunnen zijn. Hein stelt de vraag: ‘Als er een hoofdrolspeler is, kan deze zijn of haar emotie beteugelen ten behoeve van de sfeer/het klimaat met als doel het beste resultaat voor de patiënt?’

In de zenmeditatie noemen wij die frustraties en storende emoties ‘bubbels’: onverwerkte ervaringen . Bubbels zitten in de weg, en komen vooral naar boven als je dat niet wilt. Dan lukt het dus niet om die emoties te beteugelen. Gelukkig is dat te trainen. Mediteren is verwerken en maakt op die manier van bubbels puntjes: een puntje is het inzicht dat te leren valt uit een onverwerkte emotie. Hou je dat inzicht over, dan neemt dat veel minder ruimte in op je harde schijf. Emoties daarentegen nemen veel ruimte in beslag en vertragen je systeem. Goed nieuws daarbij: wie last heeft van veel bubbels, beschikt dus over een verborgen schatkamer vol potentiële inzichten. Maar je moet ze er wel uit halen.

Dat doen die aandachtige dokters elk op hun manier.

En dat is goed. Want een dokter die mediteert, aan mindfulness doet, met een rood en groen boekje werkt, van kunst en muziek geniet of op welke andere wijze dan ook zijn aandacht, concentratie, rust en reflectie verbetert is een betere dokter. Zijn werk wordt er leuker van, dat is leuk voor de dokter. En zijn werk wint aan kwaliteit, dat is dan weer goed voor de patiënt die zich gehoord, gezien er erkent weet.

En als u nu denkt: ja, allemaal leuk en aardig, maar al dat gemediteer kost zeeën van tijd, dan kan ik u meteen geruststellen. Het werkt precies omgekeerd: hoe trouwer je mediteert, hoe meer winst dat uiteindelijk oplevert. Ja, ook tijdwinst.

Met dank aan alle sprekers op deze ECG bijeenkomst die mij hun toestemming hebben gegeven voor deze blog”.

Aandachtige Dokters, door Martine Schrage, 6 februari 2014, Artsennet: www.artsennet.nl (Blog niet meer beschikbaar op site Artsennet/Medisch Contact. Nog wel op site Martine schrijft: https://martineschrage.com

Aandachtige dokters – Mindfulness voor artsen: www.aandachtigedokters.nl

Platform voor Enthousiasme en Compassie in de Gezondheidszorg voor en door medici: www.enthousiasme-compassie.nl (Website bestaat niet meer)

Compassion for care: http://www.compassionforcare.com (Stichting Compassion for care is beëindigd per 13 maart 2024)