Caren Kunst over leiderschap en het geven van persoonlijke, ‘dienende’ aandacht in de verpleeghuiszorg

Op 10 februari 2015 werd door toenmalig staatssecretaris Martin van Rijn van Volksgezondheid een nieuw plan van aanpak  gelanceerd met de titel Waardigheid en trots – Liefdevolle zorg voor onze ouderen.
Het plan was een reactie op het rapport van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) uit juni 2014, waarin risico´s van kwaliteitstekorten werden gesignaleerd.
Doel van het plan was het verbreden en verdiepen van kennis die werd verkregen door middel van het uitvoeren van diverse projecten.
Alle verpleeghuizen kregen de oproep om samen met de cliëntenraad, de verpleegkundige-adviesraad en de ondernemingsraad plannen ter verbetering in te dienen. Op basis daarvan reageerden 168 zorgaanbieders.

Het plan kende vijf speerpunten:

1. Samenwerking tussen cliënt, informele zorg en zorgverlener
2. Basis op orde: veilige zorg
3. Meer ruimte voor en kwaliteit van professionals
4. Kwaliteit staat of valt met bestuurlijk leiderschap
5. Openheid en transparantie

TaskForce

Op 29 april 2015 ging de TaskForce van start met het vernieuwingsprogramma Ruimte voor verpleeghuizen als onderdeel van het plan Waardigheid en trots – Liefdevolle zorg voor onze ouderen. De Taskforce bestaat uit de Vereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN), branchevereniging van zorgondernemers ActiZ, Branchebelang Thuiszorg Nederland (BTN), cliëntenorganisatie LOC Zeggenschap in zorg, de Vereniging van specialisten ouderengeneeskunde Verenso, Patiëntenfederatie, Inspectie Gezondheidszorg & Jeugd (IGJ) en het ministerie van VWS.

In de loop der jaren verschenen er regelmatig voortgangsrapportages en op 10 april 2018 werd het programma uitgebreid met de lancering van Thuis in het verpleeghuis: Waardigheid en trots op locatie door minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid (VWS). In dit programma staan doelstellingen en aanpak voor verbetering van de kwaliteit van de verpleeghuiszorg: voldoende tijd, aandacht en goede zorg voor alle verpleeghuisbewoners. Het programma ging van start in januari 2019.
Eerder in maart 2018 had de minister het Pact voor de ouderenzorg gesloten met 42 partijen waarmee een keur aan partijen – zorg- en welzijnsorganisaties, verzekeraars, gemeenten en bedrijven – gezamenlijk aan de slag gingen voor de ouderen.

“Iedereen kan leiderschap tonen om tot betere zorg te komen”

Een van de speerpunten van Thuis in het verpleeghuis: Waardigheid en trots op locatie is leiderschap. Er staat op pagina 23:

“Voor de kwaliteit van de zorg is het belangrijk dat professionals, zoals specialisten ouderengeneeskunde, verpleegkundigen, en psychologen, invloed hebben op het beleid en de organisatie van de instelling. Zij worden nadrukkelijk betrokken bij het bestuur van de instelling, zoals het kwaliteitskader dit ook als vereiste stelt. Professioneel leiderschap – voor alle beroepen in het verpleeghuis – betekent dat ook zorgverleners een krachtige rol kiezen in het team waar zij werkzaam zijn en in de organisatie waar zij werken. Iedereen kan leiderschap tonen om tot betere zorg te komen. Het is aan artsen, verpleegkundigen en ook verzorgenden en andere medewerkers om deze ruimte ook te nemen”.

Caren Kunst: Dienende aandacht

Op de site van Waardigheid en trots stelt Anja Klein aan Caren Kunst een aantal vragen over leiderschap. Kunst is verpleegkundige en ondernemer en traint en coacht medewerkers in de verpleeghuiszorg. Op de eerste vraag wat leiderschap voor haar betekent antwoordt Kunst:

“Leiderschap is anders dan managen. Een leider voorziet, schept orde, volgt het hart, zoekt naar verbinding, en maakt bewustzijn los door de vragen die hij stelt. Als coach en scanner in verpleeghuizen kijk ik of er leiders aan tafel zitten die hun motivatie tonen om iets te zeggen dat anderen niet durven te doen. Die niet cultuurgevoelig zijn, de organisatie attenderen op dingen die zouden moeten gebeuren, en daarin het voortouw nemen. Die met gedurfde voorstellen komen.

De verpleeghuissector is bezig met het hervinden van de balans in de transitie van verzorgingshuis naar verpleeghuis. Een leider kijkt naar nieuwe perspectieven. Dat is mooi én spannend, want in de sector is nog niet zoveel denkruimte voor innovatie en is er nog veel in te halen op het gebied van veilige basiszorg en persoonsgericht werken. De krappe arbeidsmarkt zorgt er nu wel voor dat meer mensen het lef hebben om leiderschap te pakken. Ik steun en zeg: ‘Geef maar gas, breng jouw visie nu onder de aandacht’.”

Een andere door Anja Klein gestelde vraag is: Wat zou jij als eerste doen als jij de baas was van een zorgorganisatie?

Kunst: “Ik wil komen op voorwaarde dat ik eerst twee maanden de tijd neem om iédereen te leren kennen. In de praktijk meelopen. Een paar dagen een patiënt volgen, want zonder patiënt geen werk. Persoonsgerichte zorg is ook persoonsgerichte aandacht voor de mensen die er werken. Ik zie dat er veel behoefte is aan ‘dienende’ aandacht. Je vraagt oprecht het vertrouwen door echt aandacht te geven. Daarin vallen dingen je op omdat mensen je dingen vertellen of laten zien. De goede relatie en weten wat er speelt is verbindend”.

Kunst ziet dat de laatste jaren leiderschap meer wordt gestimuleerd: “Langzaamaan zie je meer mensen een beeld krijgen van hoe bijvoorbeeld de verpleeghuiszorg en thuiszorg in de toekomst eruit moeten zien. Zij willen de ruimte om mee te denken, te beïnvloeden én mee te beslissen.
Ik heb het bij leiderschap vaak over lichtpuntjes zien ín de tunnel en niet aan het einde van de tunnel. Er is in de verpleeghuiszorg nog een ‘domeinstrijd’ tussen zorg, wonen en welzijn”.

Lees het hele interview Caren Kunst: ‘Een leider gaat door waar anderen afhaken’, door Anja Klein, Waardigheid en trots, 6 januari 2020: www.waardigheidentrots.nl/praktijk/leiderschap-caren-kunst/

Eindrapportage Ruimte voor verpleeghuizen, Waardigheid en trots, 26 maart 2018: www.waardigheidentrots.nl

Het Pact voor de ouderenzorg begint vorm te krijgen, Blogs Beroepseer, 26 oktober 2018: beroepseer.nl

Beleid Waardigheid en trots: www.waardigheidentrots.nl/beleid