Treinschoonmaakster: “Ik wil iets goed doen, maar ik heb er gewoon te weinig tijd voor”

Wie woensdag met de trein heeft gereisd, zal het ongetwijfeld hebben gemerkt. Het schoonmaakpersoneel heeft op dinsdagavond 29 april 2014 om 22.00 uur het werk stilgelegd.
De schoonmakers staken voor een betere CAO. Vakbond FNV Bondgenoten eist dat bij ziekte de eerste twee ziektedagen ook worden betaald. Nu is dat niet het geval. Daarnaast wil de Bond dat mensen meer tijd krijgen om hun werk te doen. Ook ligt er een eis voor een loonsverhoging van 50 cent per uur.
De werkgevers, verenigd in de Ondernemingsorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten (OSB), willen niet op de eisen ingaan. De werknemers richten zich daarom met hun acties op de bedrijven die de schoonmakers inhuren. Eén van die bedrijven is de NS.
Verslaggeefster Eefje Oomen van het Algemeen Dagblad liep een ochtend mee met de 28-jarige treinschoonmaakster Hülya.

… Ik heb het gele doekje, zoals Hülya streng instrueerde, gebruikt voor de vette krassen op de spiegel. Ik heb het blauwe doekje gepakt voor de bruine kringen op de wastafel. Ik heb het rode doekje genomen voor de besmeurde achterwand, het wc-deksel, de ijzeren pot…
Ik heb een rood hoofd van de inspanning en ik wil nu echt wel weten of het is gelukt. Of ik Hülya’s dagelijkse tempo een beetje heb geëvenaard?

Dat blijkt niet het geval. Totaal niet: ‘Je doet er veel te lang over. En je bent ook nog de deur vergeten. En de vlekken op het raam’.
De moeder van twee dochters die zelf al zeven jaar bij de NS schoonmaakt, heeft haar conclusie na mijn ochtendje poetsen in treinen van en naar Utrecht CS wel getrokken. Ik ben volledig ongeschikt. Ik ben te chaotisch, te traag, maar vooral veel te precies. En dat laatste is in de ‘professionele schoonmaak’ helemaal de bedoeling niet meer. Thuis, ja. Daar ruimt Hülya écht op. Maar hier, in de trein, is het ‘hup, hup, hup’.

Het nieuwe ‘resultaat gericht werken’

Hülya krijgt met één collega elke dag 19 minuten om een trein van achter naar voren, van onder tot boven, van coupé tot coupé schoon te krijgen. En dat betekent dat zij en haar collega alleen ‘het hoognodige’ doen. De wc’s voor het oog poetsen, de Metro’s van de tafels grissen, de afvalbakken legen. Daarbij heeft ze dan wel te maken met allerlei ‘bizarre regels’ van haar werkgever Hago waar ze zich aan moet zien te houden. Zo mag ze volgens het nieuwe ‘resultaat gericht werken’ een vlek van minder dan 2 centimeter laten zitten, maar niet drie vlekken van 2 centimeter. ‘Snap je ‘m nog?’
Het maakt ook niet zo uit, zegt Hülya, want het netto resultaat is altijd een viezere trein dan ze in haar hart zou willen. ‘Ik wil iets goed doen, maar ik heb er gewoon te weinig tijd voor’. Zelf zou ze nimmer een boterham op het treintafeltje leggen… ‘Die tafels worden nooit echt grondig met sop schoongemaakt’.

Hülya en de ongeveer zeshonderd andere schoonmakers bij de NS verdienen weinig. Hülya zelf houdt aan drie dagen achter uur werken maandelijks maar zevenhonderd euro netto over. De schoonmakers staken niet alleen om de karige lonen, ze doen het ook om de ziekteregeling die te zuinig is.
Maar de schoonmakers hebben hun werk ook stopgezet omdat er voor alles sluipenderwijs steeds minder tijd is. ‘Het werk dat we nu met z’n tweeën doen, deed ik vroeger met z’n vieren, en daarvoor met zijn zessen’.

De verslaggeefster gaat het nog een keer proberen, in negentien minuten de trein schoon krijgen: Als ik nou minder netjes ben en het gas er goed op zet?  Bij het legen van de vuilnisemmers ga ik direct de fout in. Ik krijg de bakken amper open, laat staan gekanteld, en als de eerste omgaat, flikkeren er twee bijna volle cappuccinobekers, een stuk appel en vier sultana-wikkels op de grond.
En dan dat gezellige commentaar. ‘Kunnen jullie dat schoonmaken beter niet ‘s nachts doen’, snibt een oudere heer in gestreepte polo. En een meisje wijst me kortaf op een stoel. ‘Zit onder de koffie’.
Hallo. Zo lukt het dus nooit. Twee coupés in de intercity Den Bosch-Utrecht CS werk ik uiteindelijk af, en dan niet eens ‘resultaat gericht’, want volgens Hülya laat ik talloze vlekken zitten die ‘veel groter zijn dan twee centimeter’.
Als ik de NS later over mijn ervaringen vertel, zegt de woordvoerder dat de Spoorwegen ‘tevreden’ zijn over de kwaliteit die schoonmaakbedrijf Hago levert. ‘En verder gaan wij niet over het werkproces’.
De voorlichter van Hago benadrukt op haar beurt dat ze er ‘alles’ aan doen om de trein overdag zo opgeruimd mogelijk te houden. ‘Maar het is wel rollend materieel: schoonmakers hebben niet veel tijd. ‘s Nachts doen we het grondig’.
Ik vraag me het af na een ochtend in Hülya’s gele hesje. En ik vraag me vooral af of ik ooit nog onbekommerd een appel op het treintafeltje leg.

‘Zijn dat bloedvlekken daar op die wasbak?‘ AD-verslaggever kruipt in de huid van een treinschoonmaker, door Eefje Oomen, Algemeen Dagblad, 1 mei 2014 (in papieren krant, niet digitaal).

Deel treinreizigers merkt gevolgen schoonmaakstaking. Omroep West, 29 april 2014: www.omroepwest.nl