Peter van Lonkhuyzen schrijft op de site van Management Team regelmatig over tegenspraak onder het motto: “Tegenspraak is de sanity check van leiderschap”.
In zijn artikel Officier van justitie: ‘Tegenspraak is rijden met een veiligheidsriem’, laat hij officier van justitie Chris van Dam aan het woord die vertelt over tunnelvisie en het voorkomen daarvan door het inzetten van tegenspraak door het Openbaar Ministerie en de politie.
Tunnelvisie is een bekend probleem van besluitvorming. Van tunnelvisie is sprake als te snel wordt gekozen voor één favoriete oplossing en alternatieve informatie wordt weggemoffeld. “Men kauwt net zolang door totdat het lijkt alsof de verdachte het gedaan heeft”, zoals een hoogleraar het omschreef die de Schiedammer parkmoord onderzocht.
In 2000 werd een 10-jarig meisje vermoord en haar 11-jarig vriendje mishandeld in een park in Schiedam. Toen de jongen hevig bloedend het park uitrende, klampte hij de eerste de beste persoon aan om de politie te laten bellen. Het toeval wilde dat deze man, Cees H., bij de politie bekend stond als pedofiel. Dat bizarre toeval was aanleiding tot een van de hardnekkigste gevallen van tunnelvisie uit de geschiedenis.

Aanpassen van informatie

De behoefte de informatie ‘aan te passen’ aan de gekozen lezing van de werkelijkheid kan ver gaan. Tips over ­andere mogelijke verdachten dan Cees H. die uiteindelijk veroordeeld werd, werden nauwelijks serieus genomen. Een van deze tips betrof Wik H., die de moord 4 jaar later uiteindelijk bekende.

Toen de vele fouten uit de zaak later bekend raakten, was het een zwarte dag voor het ministerie van Justitie. De zaak stond immers niet op zichzelf: eerder waren er ook al justitiële blunders gebleken in de zaak Lucia de B. en de Puttense moordzaak. Nederland was verontwaardigd, de Tweede Kamer eiste maatregelen en de minister reageerde met het instellen van een verbeterprogramma voor het werk van de politie en het openbaar ministerie, het programma Versterking van opsporing en vervolging, dat van start ging in 2005.

Een van de hoofdonderdelen van dat programma was de organisatie van tegenspraak. Bij het justitiële apparaat houdt dat onder meer in dat nu bij grotere strafzaken een aparte officier van justitie wordt aangesteld die de zaak op enige afstand volgt. Deze tegenspreker heeft inzage in alle informatie, kan vraagtekens plaatsen bij de richting waarin het onderzoek zich ontwikkelt en alternatieven aandragen. Als een onderzoek vastloopt, kan een herbeoordeling worden gedaan.

“Ook managers in het bedrijfsleven kunnen daarvan leren”

“Het uitgangspunt”, zegt Chris van Dam, “is dat een collega-officier van justitie meeleest, meekijkt en de ­keuzes en scenario’s zo nodig ter discussie stelt”. Van Dam is plaatsvervangend hoofdofficier van justitie van het arrondissementsparket Amsterdam, en voert het programma Versterking van opsporing en vervolging in de praktijk uit. Ook managers in het bedrijfsleven kunnen daarvan leren, zegt hij. “Zij kunnen er ook veel baat bij hebben als er soms iemand tegen ze inpraat of hun keuzes tegen het licht houdt”.

Van Lonkhuyzen stelt tien vragen aan Van Dam. Lees ze met de antwoorden op de site van Management Team: Officier van justitie: ‘Tegenspraak is rijden met een veiligheidsriem’,
16 september 2014: https://mtsprout.nl/management-leiderschap/officier-van-justitie-tegenspraak-is-rijden-met-een-veiligheidsriem

Lees alle bijdragen van Van Lonkhuyzen over tegenspraak op site van Management Team: http://www.mt.nl/571/tegenspraak