De Makersbeweging: plezier in zelf dingen bedenken en maken

Makers zijn bezig de wereld radicaal te veranderen, aldus Mark Hatch, mede-oprichter en directeur van TechShop, een in 2006 opgerichte keten van werkplaatsen in de V.S. Hij schreef een manifest van de Maker movement met regels voor innovatie van een nieuwe wereld van ambachtslieden, hackers en uitvinders.
De makersbeweging maakt zich op voor de derde industriële revolutie. Uit een groepje technische excentriekelingen, kunstenaars en hobbyisten, is een beweging gegroeid van duizenden enthousiastelingen. Vorig jaar bijvoorbeeld stonden 65.000 mensen twee uur in de rij voor een bezoek aan de grote Maker Faire in San Francisco. Het tijdschrift Make heeft een oplage bereikt van 110.000 exemplaren. De beweging spreidt zich ook internationaal uit, tot in China, waar de regering de TechShop met open armen heeft ontvangen. Het plan is honderd werkplaatsen te openen in Sjanghai. De Chinese communistische jeugdliga maakt intussen driftig reclame voor makersfestivals. Een mede-oprichter van MakerBot dat zich bezighoudt met 3D printen, heeft New York verwisseld voor het veertien miljoen inwoners tellende Shenzhen, een van de snelst groeiende steden op aarde. Op 6 en 7 april 2014 vindt daar voor de derde keer, na twee mini-maker-faires in voorgaande jaren, een grote Maker Faire plaats.

TechShop vraagt een maandelijkse ledencontributie die toegang biedt tot goed geoutilleerde werkplaatsen waar van alles aanwezig is, van lasapparatuur tot plasmasnijders, van plaatbewerkings- tot electronische apparatuur, van naaimachines in een speciale afdeling voor textielbewerking, tot de nieuwste software-ontwerpen en 3D printers. Iedereen kan ze gebruiken voor het maken van eigen producten. Het aantal locaties breidt zich uit, er zijn er in Californië, Michigan, Texas, Arizona, Virginië en Pennsylvanië. In New York wordt binnenkort een nieuwe werkplaats geopend.

Er is iets unieks aan het maken van fysieke dingen

Hatch benadrukt dat we allemaal geboren makers zijn. We moeten de virtuele wereld verlaten en de fysieke wereld omarmen.
Het Makersmanifest kent negen regels. De eerste is maken. Maken is fundamenteel voor de betekenis van menszijn. We moeten maken, scheppen en onszelf uiten om ons heel te voelen. Er is iets unieks aan het maken van fysieke dingen. Deze dingen zijn net als kleine delen van onszelf en lijken delen van onze ziel te belichamen.
De derde regel is geven. Er zijn weinig dingen die onbaatzuchtiger zijn dan iets dat je zelf hebt gemaakt, weggeven. Het maken plaatst een deel van jezelf in het product. Als je dat aan iemand anders geeft, dan is dat als een deel van jezelf geven aan iemand anders. Zulke producten zijn vaak de meest gekoesterde dingen die we bezitten.
De vierde regel is leren. Je moet leren maken. Je behoort er altijd naar te streven meer te leren over maken. Je wordt misschien wel een geschoolde werker, een meester-ambachtsman, maar je zult steeds leren, willen leren en jezelf aanzetten tot het leren van nieuwe technieken en methoden en het leren kennen van nieuwe materialen. Als je een levenlang leert, ben je verzekerd van een rijk leven met voldoening en, heel belangrijk, het stelt je in staat te delen met een ander.

 De volgende revolutie van makers en uitvinders komt eraan

In 2013 verscheen de Nederlandse vertaling – met 3D omslag – van het boek Makers: The new industrial revolution van Chris Anderson. Anderson was van 2001 tot eind 2012 hoofdredacteur van Wired, het alom geprezen Amerikaanse tijdschrift voor technologie en innovatie. Anderson onthult in zijn boek hoe ondernemers internet gebruiken om bedrijfjes op te zetten met de hele wereld als afzetgebied en hoe zij significant minder financiële middelen, gereedschap en infrastructuur nodig hebben dan traditionele productie. Volgens Anderson zal productie op kleine schaal een belangrijke bron voor toekomstige groei zijn. Ook het succes van de grote bedrijven is op zijn retour. In deze eeuw van open source, op maat gemaakte producten en doe-het-zelf-ontwerpen zal het collectieve potentieel van een miljoen hobbyknutselaars losgelaten worden op de wereldmarkt. De volgende revolutie van uitvinders en makers komt er echt aan, is de stellige overtuiging van de auteur.

Een gedecentraliseerde, vrije economie

De makersbeweging wordt beschouwd als een uiting van de tegencultuur. In het boek Modkultur – Fra undergrund til bundlinje (Tegencultuur – van underground tot nieuw uitgangspunt) dat geschreven is voor de opkomst van de Occupy beweging in 2011, schrijven de Deense journalisten Klaus Æ. Mogensen en Katrine K. Pedersen dat de tegencultuur van de toekomst er al is en deel uitmaakt van de nieuwe markten van de toekomst. Volgens de auteurs protesteert deze beweging tegen hebzucht, doorbreekt ze biologische grenzen en verspreidt ze de ideeën over anarconomie steeds verder. Een gedecentraliseerde vrije economie, gebaseerd op open source en vrijwilligerswerk, daagt de traditionele bedrijven steeds meer uit. In de toekomst kan deze trend zich samenvoegen met de “copyfight beweging” die strijdt tegen beperkende copyright- en octrooiwetten, en de makerscultuur – een high-tech doe-het-zelf cultuur – en uitmonden in een coherente tegencultuur, die bijna een parallelle maatschappij vormt. Deze mogelijke tegencultuur zou je dan anarconomie + (anarconomie plus) kunnen noemen.

Eigen leverancier van energie

Een voorbeeld daarvan is de technologische ontwikkeling van 3D printers. De software van de computers dient open source te zijn, willen we een open, gedecentraliseerd en vrij systeem creëren om software, gereedschap en apparatuur te verspreiden: “We denken dat er een wereldwijd netwerk zal komen om van deze gelegenheid gebruik te maken zelfvoorzienend te worden met software, kennis, ontspanning en vele soorten producten, van schoenen tot kleren en keukengerei, van computers tot mobiele telefoons en andere electronische producten: een verdere ontwikkeling van de huidige makerscultuur en de open source beweging”.
Wat er allemaal mogelijk is geeft het volgende voorbeeld aan.
In 2009 kondigden onderzoekers van de Ohio universiteit in de V.S. aan dat ze een electrode hadden ontwikkeld die electriciteit uit urine in een brandstofcel kon maken door waterstof te scheiden van de verbinding ureum. Volgens de onderzoekers kan de urine van een koe negentien huishoudens voorzien van warm water, en een auto kan bijna veertig kilometer rijden op een liter urine. Een generator van de omvang van een koelkast kan bijna een kilowatt stroom opleveren. Als deze technologie wordt ontwikkeld binnen een paar jaar, kan iedereen zijn eigen leverancier van energie worden.

Makersbeweging in Nederland

De makersbeweging is ook doorgedrongen tot Nederland. De Groningen Maker Faire, van start gegaan in 2011, is het jaarlijkse podium voor uitvinders, bouwers, hackers, nerds en knutselaars die op één dag de wereld laten zien wat ze verzinnen, maken en ontwikkelen. Bijvoorbeeld: je eigen 3D printer bouwen, lasersnijden, zelf energie opwekken, naaien, ontwerpen, kapotte spullen repareren, zelf een computergame maken, zeefdrukken of een brug bouwen in een dag.

In 2013 vond er in Amsterdam 2013 een bescheiden makersfestival plaats. Een tweede volgt op 23, 24 en 25 mei 2014 in Amsterdam-Noord: het Amsterdam Maker Festival 2014. De initiatiefnemers van het festival zijn Science Center NEMO, IFabrica, De Overkant en SVP Sfeerbeheer. Het festival is een grote open werkplaats waar het plezier en het nut van maken wordt uitgedragen en waar ambachtslieden aan het publiek laten zien wat er op dit moment wordt geproduceerd door de nieuwe generatie makers van de 21ste eeuw.
In november 2013 was er voor het eerst een twee dagen durende Mini Maker Faire in Twente met in totaal vijfduizend bezoekers.
Naast de beurzen in Groningen, Amsterdam en Twente is er het initiatief van pionier Per Ivar Kloen met zijn FABklas. Hij wil op zijn school experimenteren met leren zoals we dat in onze jonge jaren deden, spelenderwijs. Nieuwsgierigheid is de motor van het leren. Hij wil een “speelplek” die past bij leerlingen in het voortgezet onderwijs creëren en daarbij gebruik maken van de moderne technologische ontwikkelingen, zoals 3D printers.

In Amsterdam is er het Makers Guild in De Waag waar ambacht en vakmanschap, biotechnologie (Open Wetlab) en open source van de persoonlijke digitale fabricage (Fablab) samenkomen. In het zeventiende eeuwse Waaggebouw, waar vroeger metselaars, smeden, schilders en chirurgen waren gehuisvest komen nu amateurs en professionals in vormgeving, kunst en wetenschap bij elkaar om te experimenten en prototypen te ontwikkelen.
Het Makers Guild herïntroduceert handarbeid en vakmanschap als toevoeging op de digitale fabricage in een Fablab –  fabrication laboratory. Iedereen kan daar op relatief eenvoudige wijze creatieve concepten uitwerken tot prototypes.
Daarnaast lopen er twee pilots, in Amsterdam en Utrecht, om te kijken of het gedachtegoed van Fablab praktisch inzetbaar is en geïmplementeerd kan worden in het onderwijs. Behalve creatieve maakprocessen en de ontwikkeling van vaardigheden staan ook ondernemerschap, ICT-geletterdheid, samenwerken, probleemoplossend vermogen en burgerschap op het programma.
Er bestaat inmiddels een Dutch FabLab Foundation. Nederland telt nu 28 Fablabs. En er komen er in snel tempo bij. Volgende maand een voor de regio Alkmaar: de Kaasfabriek. Officiële opening 8 maart 2014.

RDM Makerspace is sinds september 2013 in Rotterdam begonnen met het aanbieden van ruimte met machines en apparatuur voor het realiseren van eigen projecten of prototypen. Je kunt er onbeperkt lassen, hout bewerken of 3D-printen. Daarnaast biedt RDM Makerspace ook cursussen aan voor zowel leden als niet-leden. De werkplaats wil voor 2014 een ‘community’ opbouwen van makers met diverse achtergrond, van kunstenaars en (oud)studenten tot kinderen en zzp’ers.
Andere makerspaces (of fablabs) zijn er in Groningen: de Maatmaatschappij; Amsterdam: iFabrica en ZB45; Leiden: Makerspace: Enschede: TkkrLab en FabLab Enschede.

Het “eerste officiële bibliotheekFablab van Europa” staat in Friesland

Een van de laatste ontwikkelingen is van de nood een deugd maken en bibliotheken een herbestemming geven. In de V.S. is men er al mee bezig, het samenvoegen van bibliotheken en werkplaatsen. In Friesland is er sinds december 2013 een FryskLab. Het is een idee van Jeroen de Boer, projectleider van FryskLab en domeinspecialist nieuwe media bij Bibliotheekservice Fryslân. FryskLab is ondergebracht in een voormalige bibliobus en is “het eerste officiële bibliotheekFabLab in Europa”.

Wat de makersbeweging betreft is de vraag niet langer of deze de wereld gaat veranderen, maar eerder: “Hoe zal de beweging de wereld veranderen en hoe wil jij dat de wereld verandert?”

Referenties

Inzage in Maker Movement manifesto:  Klik hier.

Makers are radically changing the world…already, Huffington Post, 5 februari 2014: www.huffingtonpost.com

TechShop: http://techshop.ws (Website is opgeheven. Zo ook de Techshops, per november 2018)
MakerBot: www.makerbot.com

Bekijk wat er zoal gemaakt wordt in de TechShop in San Francisco, een “Huis voor uitvinders”: http://gigaom.com (Website is opgeheven)

Making it, pick up a spot welder and join the revolution, door Evgeny Morozov, The Newyorker, 13 januari 2014: http://www.newyorker.com

Chris Anderson op video: Makers – The new industrial revolution: www.youtube.com/watch?v=3grzYoJ2oPQ

Makers – De nieuwe industriële revolutie, door Chris Anderson, uitgeverij Nieuw Amsterdam, 2013: https://nieuwamsterdam.nl/product/3995/

Zero to maker: Learn (just enough) to make (just about) anything, door David Lang, redacteur van Maker magazine. Over een reis van ongeschoolde beginneling tot een makende ondernemer. Een gids voor iedereen om betrokken te raken bij de makersbeweging en het fabriceren van digitaal gereedschap, zoals 3D printen: www.goodreads.com/book/show/18109308-zero-to-maker

Countercultures of the future, Klaus Æ. Mogensen en Katrine K. Pedersen, Scenario magazine, 2011: www.scenariomagazine.com (Site is niet meer beschikbaar. Ga voor Scenario Magazine naar site van Copenhagen Institute for Future Studies: https://cifs.dk/publications/magazine/)

Groningen Maker Faire: http://mf050.nl (site is opgeheven). Zie Maakfestival: https://forum.nl/nl/maakfestival

Maker Festival 2014 in Amsterdam: http://amsterdammakerfestival.nl (Website bestaat niet meer). Zie Amsterdam Made: https://www.amsterdammade.org/

Mini Maker Faire Twente: makerfairetwente.com (Website bestaat niet meer). Zie presentatieplatform Tetem – Twentse maakplaatsen: https://tetem.nl/maakplaatsen/

De volgende grote Maker Faire in de Bay Area, Californië is op 17 en 18 mei 2014: http://makerfaire.com
Op 20 en 21 september 2014 vindt de World Maker Faire in New York plaats: http://makerfaire.com
Dichter bij huis: De Maker Faire UK vindt plaats in Engeland op 26 en 27 april 2014 in Newcastle: “Een plek waar mensen laten zien wat ze maken en delen wat ze hebben geleerd”: www.makerfaireuk.com (Website niet meer beschikbaar)
In Shenzhen, China, is er een Maker Faire op 6 en 7 april 2014: www.shenzhenmakerfaire.com

FABklas: http://fabklas.nl (Website bestaat niet meer)

Plakken en knippen, verzamelplekje van vrolijke dingen die mensen maken: http://plakkenenknippen.nl

Makers Guild, Fablab en Fabschool: http://waag.org

RDM Makerspace (Wat wil jij maken?): www.rdmmakerspace.nl

Video over ZB45 Makerspace, een zelfstandige Makerspace in Amsterdam: http://zb45.nl/ (ZB45 Makerspace Amsterdam is opgeheven per juli 2019)

FabLab Enschede: www.fablabenschede.nl

TkkrLab Enschede: https://tkkrlab.nl/

Opening Kaasfabriek 8 maart 2014: www.kaasfabriek.nl

FryskLab: www.frysklab.nl

Dutch FabLab Foundation: http://fablab.nl (Heet nu FabLab Benelux)

Sylvia Libow Martinez en Gary Stager hebben speciaal een boek geschreven voor leraren om kinderen op school te leren maken: Invent to learn – Making, tinkering, and engineering in the classroom, 2013: www.inventtolearn.com