Aantal gedwongen en verplichte opnamen in gezondheidszorg bekend gemaakt door inspectie sinds invoering nieuwe wetten

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd heeft de cijfers gepubliceerd van de aantallen verplichte zorg en zorg onder dwang volgens de nieuwe wetten. Sinds januari 2020 gelden er twee nieuwe wetten m.b.t. onvrijwillige zorg: de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) en de Wet zorg en dwang (Wzd). Het doel van de wetten is zo min mogelijk dwang in de zorg toe te passen. En waar het toch nodig is, moet het zo zorgvuldig mogelijk gebeuren.

Veel zorgverleners verwachtten een explosie aan bureaucratie bij invoering van de wetten. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) bijvoorbeeld uitte haar zorgen aan de Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De introductie van de Wvggz zou volgens hen ten koste gaan van de kwaliteit van behandelingen. De NVvP vond dat de wet in die vorm niet kon worden ingediend.

Petitie en reacties

Er werd een petitie opgestart in 2019 – voor de herziening van de ‘Wet verplichte ggz’ – met een uiteindelijk resultaat van 245 handtekeningen.
De reacties op sociale media logen er niet om. Men schreef dat de wet een eerste stap zou zijn in de richtig “van een totalitair regime, waar mensen zomaar opgesloten kunnen worden tegen hun wil. Op aangeven van…ja van wie eigenlijk? De wet zou de zorg niet verbeteren en onwerkbaar zijn”.
Een ander schreef: “Ik teken omdat de samenleving een verwachting wordt voorgehouden dat de ggz wel even zich over de verwarde persoon zal ontfermen terwijl er grote personele tekorten zijn. Verder bevordert de wet stigmatisering omdat meer personen ermee te maken gaan krijgen”.

Spoedreparatiewet

Nog geen twee maanden na invoering kwam het Kabinet met een plan voor nieuwe wetgeving om de beide nieuwe wetten te repareren. Nog voor de zomer van 2020 zou een spoedreparatiewetgeving naar de Tweede Kamer worden gestuurd met ‘een beperkt aantal concrete punten’ die volgens hen worden gesteund door ‘alle ketenpartijen’. Welke punten precies was nog niet bekend, maar waren bedoeld om de ‘uitvoerbaarheid te verbeteren’ . Daarnaast was er de hoop rond de jaarwisseling met een tweede aanpassing te komen waarin aandachtspunten zouden worden meegenomen die meer uitwerktijd vergen.

Het voorstel voor de spoedreparatiewet voor de Wet verplichte ggz en Wet zorg en dwang werd aangenomen op 8 oktober 2020. Doel: de uitvoerbaarheid van de Wvggz en Wzd te verbeteren door een aantal administratieve handelingen in de wet te vereenvoudigen of te schrappen. Op 8 juni 2021 heeft de Tweede Kamer ingestemd met het Reparatiewetsvoorstel dat de uitvoering van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) en de Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten (Wzd) moet verbeteren.

De cijfers

Burgemeesters gaven in 2020 1.416 keer een inbewaringstelling af waarmee een patiënt in hun gemeente in een spoedsituatie verplicht werd opgenomen. Daarnaast gaven burgemeesters 9.421 keer toestemming voor verplichte zorg aan een patiënt omdat in een crisissituatie snel ingegrepen moest worden.
De cijfers blijken uit een overzicht van de inspectie die afschriften krijgt van alle crisismaatregelen en inbewaringstellingen door burgemeesters.

Klachten en meldingen

Naast de cijfers over de beslissingen van burgemeesters krijgt de inspectie ook andere gegevens, zoals klachten en meldingen. Klachtencommissies hebben 608 klachten over dwang in de zorg behandeld. De meeste gingen over het toepassen van dwangmedicatie (44%). Daarnaast gingen ze over het beperken van bewegingsvrijheid en insluiting (samen 17%). De 608 klachten waren gebaseerd op 955 gronden. De commissies hebben bijna driekwart (703) daarvan ongegrond verklaard, en bijna een kwart (215) geheel of gedeeltelijk gegrond. In 39 zaken kreeg de klager een schadevergoeding.

Van zorgverleners, vertrouwenspersonen en gemeenten kreeg de inspectie 68 meldingen over dwang in de zorg waar het in de ogen van de melder niet goed was gegaan. In 23 zaken ging zo’n melding over het probleem dat er geen opnameplek was, terwijl de cliënt wel een opname nodig had.

De publicatie Een beeld uit klachten, meldingen en crisissituaties over dwang in de zorg is te downloaden op www.igj.nl

Nieuw beeld over dwang in de zorg onder nieuwe wetten, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, 30 juli 2021: www.igj.nl