Adviezen voor verkenner Rinnooy Kan: wat nu na de opstand van verpleegkundigen?
In de afgelopen maanden is onder verpleegkundigen massaal verzet gerezen tegen de in een wetsvoorstel opgenomen invoering van de regieverpleegkundige. Waarom deze ‘witte woede’? Daar zijn tenminste twee redenen voor.
Ten eerste wordt wettelijk een nieuw ‘beroep’ gecreëerd waaraan de strikte eis van een HBO-opleiding wordt verbonden. Dit strookt niet met de praktijk op de werkvloer waar regie nemen en leiding geven onder verpleegkundigen een functie is die ook door niet HBO-opgeleiden wordt vervuld. Daarvoor telt nu geschiktheid en ervaring. Niet HBO-opgeleide verpleegkundigen voelen zich door het wetsvoorstel uitgesloten van coördinerende en leidinggevende taken of verplicht tot dure tijdvretende bijscholing.
Bovendien zullen HBO-opgeleiden zonder ervaring opeens boven hen worden aangesteld. Praktijkkennis, ervaring, gezag onder collega’s en talent tellen dan niet meer.
Ten tweede voelen veel verpleegkundigen zich overvallen door hun eigen beroepsorganisatie. Beroepsorganisatie Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) bleek met dit wetsvoorstel akkoord gegaan zonder dat het leeuwendeel van de leden hiervan op de hoogte waren. Voorzitter van het bestuur Henk Bakker heeft dat uiteindelijk (22-8) ook in een interview met Zorgvisie toegegeven: achteraf gezien had de beroepsvereniging V&VN de overgangsregeling voor de Wet BIG II en de beroepsprofielen moeten voorleggen aan haar leden.* Men heeft hierdoor sterk het gevoel dat de eigen club de voeling met de werkvloer kwijtgeraakt is. Dat is nog versterkt door hoe V&VN deze zomer op het verzet gereageerd heeft: volstrekte radiostilte, de schuld geven aan de achterban en het actiecomité, woordvoerders en ambassadeurs die zich van twitter terugtrekken, geen duidelijke verdediging, tegenstrijdige berichten en vaagtaal.
De huidige V&VN verkeert in een crisis en heeft een koers gevaren waar de leden niet achter staan. Het lijkt ons dat het bestuur in een bijzondere algemene ledenvergadering ter verantwoording moet worden geroepen. Niet via de getrapte democratie van de ledenraad, maar via directe democratie met alle leden. De V&VN is op dit moment geen geloofwaardige vertegenwoordiger van de werkvloer. Een geloofwaardige en betrouwbare V&VN is straks nodig om aan de slag te gaan met het alternatief voor de Wet BIG II dat er zal gaan komen.
Hoogleraar en voormalig D66-politicus Alexander Rinnooy Kan gaat nu – op verzoek van de minister –alternatieven verkennen en een advies uitbrengen. Het lijstje van gesprekspartners is inmiddels bekend en Actiecomité Wet BIG 2 is gelukkig ook uitgenodigd.
Wij geven Rinnooy Kan hier vast graag drie punten mee over wat er nu in het belang van alle verpleegkundigen dient te gebeuren:
- Haal de regieverpleegkundige uit het wetsvoorstel BIG II. Verpleegkundige is één beroep met meerdere functiemogelijkheden. De regieverpleegkundige heeft als voorgesteld nieuw beroep geen specifiek taakgebied, want verpleegkundigen oefenen deze taken en verantwoordelijkheden nu ook al uit, vaak als aandachtsgebied. De in de wet opgenomen beroepsafbakening naar complexiteit, voorspelbaarheid en planbaarheid van de zorg belemmert het optimaal verplegen van patiënten. Zo zal de regievoering door een ander dan de zorgverlener bijvoorbeeld zeker leiden tot communicatieproblemen en zullen werkprocessen stroef worden. Ons voorstel is dan ook art. 3 van het wetsvoorstel in zijn geheel te schrappen. Dit zal geen probleem meer zijn, nu minister Bruins dit al zelf geopperd heeft.
- Maak een einde aan de onduidelijke status van de verpleegkundigen met initiële inservice-opleiding en erken deze groep op HBO-niveau. De onduidelijkheid heeft geleid tot onrust onder deze zeer ervaren en bekwame verpleegkundigen. Een duidelijke positionering zal ervoor zorgen dat deze belangrijke groep de erkenning krijgt die bij hun opgebouwde kennis, ervaring, taakinvulling en verantwoordelijkheden past, opdat zij behouden blijven voor het vak en aldus ongewenste uitstroom wordt voorkomen. Onduidelijke positionering van de verpleegkundige met initiële inservice-opleiding zal anders op elk toekomstig agendapunt aangaande beroepsinnovatie terugkeren.
- Stimuleer en ondersteun ontwikkeling van passende taakdifferentiatie op de werkvloer decentraal Wettelijke functiedifferentiatie leidt tot starre afbakeningen in taken en functies bij een beroep en branche die juist gekenmerkt worden door dynamiek en innovatie. Dat taakdifferentiatie nog niet breed is toegepast komt omdat de V&VN hier heel weinig werk van heeft gemaakt. Men baseert zich voor het wetsvoorstel op wetenschappelijk onderzoek dat geen uitsluitsel geeft. Een proactieve beroepsvereniging had zich allang opgeworpen als expertisecentrum op het gebied van professionalisering op maat. Daarbij hadden de ervaren kwaliteit van zorg op de werkvloer en de motivatie van individuele professionals om zich te blijven ontwikkelen centraal moeten staan. Het heeft V&VN helaas aan de visie, het gezag en de kennis daarvoor ontbroken. De arbeidsmarkt is nu verontrustend krap en stroef differentiëren is nu juist olie op het vuur. Bij een krappe arbeidsmarkt moet V&VN juist kiezen voor het stimuleren van motiverende werkomgevingen en organische groeimogelijkheden voor verpleegkundigen; dat kan het beste van onderop. Stimuleer en help werkgevers en werknemers maatwerkafspraken te maken ten aanzien van de ontwikkelingsmogelijkheden van verdeling van taken en verantwoordelijkheden op de werkvloer.
We hopen dat Rinnooy Kan zijn advies durft te schrijven vanuit de kennis en ervaringen van verpleegkundigen op de werkvloer. Uitsluitend oplossingen die bij die geleefde, dag in dag uit in praktijk gebrachte beroepseer aansluiten, zullen effectief en houdbaar blijken.
Noot
* www.zorgvisie.nl/wet-big-ii-is-geen-doel-op-zich/
Nienke Ipenburg, verpleegkundig specialist huisartsenzorg en verbonden aan Actie Comité Wet BIG2
Marc van der Gracht, verpleegkundige met aandachtsgebied kwaliteit op de PAAZ/MPU
Thijs Jansen, directeur van de Stichting Beroepseer en verbonden aan het Centrum Èthos, Vrije Universiteit, Amsterdam
U P D A T E
Minister Bruins zet definitief streep door wetsvoorstel BIG-II. Rinnooy Kan adviseert over nieuwe aanpak, Blogs Beroepseer, 9 oktober 2019: https://beroepseer.nl
Foto bovenaan is gemaakt door Hush Naidoo (Unsplash)