Zwitserse krant NZZ onderzocht waarom artsen in opleiding de gezondheidszorg verlaten

De Neue Zürcher Zeitung heeft in de periode 2ē7 december 2022 – 10 januari 2023 een enquête gehouden onder meer dan 4.500 artsen in opleiding, wonend in Duitstalig Zwitserland. Doel van de enquête was te achterhalen waarom velen van hen de gezondheidszorg de rug toekeren. Deze 4.500 artsen vormen ongeveer een derde van alle 13.000 artsen in opleiding. De Neue Zürcher Zeitung (NZZ) is het oudste landelijke dagblad – en een van de grootste – van Zwitserland, opgericht in 1780.

Als kind droomde Julian Krämer ervan dokter te worden. Hij wilde weten hoe het lichaam werkte. Hij wilde een witte jas dragen en een stethoscoop omhangen. Hij wilde mensen helpen.
Een paar jaar later slaagde Krämer (niet zijn echte naam) voor het toelatingsexamen om medicijnen te studeren. Twaalf semesters lang leerde hij lichaamsdelen, ziekten en medicijnen benoemen. Hij deed mee aan de een na andere natuur- en scheikundeproef, liep verschillende stages en slaagde uiteindelijk voor het staatsexamen. Krämer had zijn doel in het leven bereikt en werkte een jaar als arts-assistent in een ziekenhuis.

Toen spatte zijn jeugddroom uiteen.

Achteraf kan Krämer niet meer precies zeggen wanneer hij het merkte. Misschien was het toen hij na dertien uur werken geen energie meer had om zijn vrienden te ontmoeten. Misschien gebeurde het toen hij weer een dag aan zijn bureau doorbracht in plaats van aan het bed van zijn patiënten. Of misschien toen hij zich realiseerde dat al zijn superieuren gescheiden waren.

“Op een gegeven moment drong het tot me door,” zegt Krämer. “Ik heb alles moeten opgeven voor deze baan”.

Stress, frustratie en bureaucratie

Krämer stapte eruit. In een tijd waarin Zwitserland wanhopig op zoek is naar jonge artsen, hing hij zijn witte jas aan de kapstok. Redenen waren de slechte werkomstandigheden, de bureaucratie en de stress in de medische wereld.
Krämer staat niet alleen in zijn kritiek. In de afgelopen maanden heeft de NZZ met meer dan een dozijn jonge artsen uit Zürich gesproken. Allen werken als arts-assistent en willen aan het eind van de ongeveer zesjarige opleiding specialist worden. Allen hebben soortgelijke ervaringen gerapporteerd en dezelfde conclusie getrokken: Als er niets verandert, komt de Zwitserse gezondheidszorg in ernstige problemen

De resultaten van het NZZ-onderzoek zijn schrikbarend. Ze laten zien dat artsen in opleiding enorm belast worden, dat de kwaliteit van hun opleiding afneemt en dat ziekenhuizen de Zwitserse arbeidswetgeving stelselmatig zouden overtreden.

Dit heeft gevolgen: voor de artsen die onder de situatie lijden – en voor de patiënten, omdat door het overwerk het risico op fouten toeneemt. En voor Zwitserland als geheel – omdat de opleiding van degenen die het beroep hebben verlaten veel geld heeft gekost – duwt hun afwezigheid de overbelaste gezondheidszorg nog verder naar de rand van de afgrond.

Velen werken 11 uur of meer

Bijna 40% van de respondenten zegt gemiddeld meer dan 11 uur per dag te werken. De langste werkdagen zijn die van chirurgen, maar ook gynaecologen en co-assistenten maken lange dagen.
Dat is problematisch. Volgens het arbeidsrecht is meer dan 50 uur per week werken alleen in uitzonderlijke gevallen toegestaan. Dat geldt ook voor ziekenhuizen, en sinds 2005 vallen arts-assistenten onder de arbeidswet.

Velen van hen hebben al een contract van 50 uur per week, maar daarboven moeten zij vaak extra uren werken. In de enquête zei twee derde van de vrouwelijke artsen dat de maximaal toegestane arbeidsduur al op het rooster werd overschreden.

Het is vooraf gepland overwerk.

Bijna niemand durft

De respondenten noemen twee belangrijke redenen voor overwerk: zware werkdruk en bureaucratie. Emma Welti, een van de deelnemers aan de enquête, kent het probleem uit eigen ervaring: “Soms bestaat 30% van mijn dag uit medisch werk, de andere 70% zit ik aan de telefoon en schrijf ik rapporten”.
Respondenten klagen ook over verouderde computersystemen. Dat leidt ertoe dat jonge artsen vaak pas na de officiële werktijd de facturen en patiëntenverslagen schrijven. Dat kan uren duren – en wordt vaak gratis gedaan. Volgens het onderzoek heeft een op de vijf coassistenten druk van leidinggevenden ervaren om overuren niet naar waarheid te melden.

Ondanks al deze bezwaren, durft bijna niemand zijn nek uit te steken. Veel jonge artsen zijn bang hun carrière te beschadigen als ze hun grieven uiten en niet in het gareel lopen.

Verkeerde spuit, een duizendvoudige dosis

De lange uren en de weinige pauzes tasten de veiligheid van de patiënt aan. Driekwart van de ondervraagde artsen vindt dat zij door de tijdsdruk hun werk niet goed kunnen doen, en 80% zegt al eens fouten te hebben gemaakt omdat zij overwerkt of oververmoeid waren. Emma Welti kan zich situaties herinneren waarin ze overwerkt was en daardoor fouten maakte. Eén keer injecteerde ze een patiënt met de verkeerde medicatie. Een andere keer verwarde ze bij het doseren grammen met milligrammen.

In het ergste geval kan zo’n faux pas fataal zijn. In dit geval merkte een nurse practitioner de fout op. “Als je 12, 14 of zelfs 16 uur werkt, gebeuren deze dingen. Het systeem is extreem foutgevoelig. De vraag is niet of er fouten gebeuren, maar hoe erg ze zijn”, aldus Welti.

Is het de schuld van de ziekenhuizen?

Het NZZ confronteerde de Zwitserse ziekenhuisvereniging H+ met de resultaten van het onderzoek. Directeur Anne Bütikofer verweerde zich tegen beschuldigingen dat ziekenhuizen stelselmatig de maximale werktijden aan hun laars lappen en niet voldoen aan de opleidingsvoorwaarden. Uit een door H+ onder ziekenhuizen en klinieken gehouden snelle enquête bleek dat deze voorstelling van zaken niet klopt. Volgens Bütikofer staan ziekenhuizen onder enorme druk. De politiek wil bezuinigen maar legt tegelijkertijd steeds meer eisen en regels aan ziekenhuizen op.

Wel tevreden

36% van de respondenten van de enquête zegt tevreden of enigszins tevreden te zijn met de huidige werksituatie. Enerzijds heeft dit waarschijnlijk te maken met de werksfeer onder de werknemers, die de meesten van hen als goed tot zeer goed beoordelen. Anderzijds vinden velen hun werk zinvol en bevredigend.

Voor Bütikofer is het duidelijk dat ziekenhuizen alleen de problemen in de gezondheidszorg en van arts-assistenten niet kunnen oplossen. Er zijn evenwel werkgevers die dat wel proberen. Het Universitair Ziekenhuis Zürich is bijvoorbeeld in 2022 begonnen met een proefproject voor kortere werktijden. De artsen in opleiding van het Institute of Critical Care Medicine krijgen sindsdien niet meer dan 42 uur klinisch werk per week toegewezen. Met deze stap wil het ziekenhuis het werk aantrekkelijker te maken. Bovendien garandeert deze stap de naleving van de arbeidswetgeving met betrekking tot de maximale arbeidstijd.
Tot nu toe is dit proefproject evenwel een uitzondering.

Meer dan de helft van de respondenten zegt geen goed evenwicht tussen werk en privéleven te hebben. Evenveel mensen voelen zich gestrest of vrezen zelfs een burn-out, 5% – dat zijn meer dan 220 mannelijke en vrouwelijke artsen – zegt al eens een burn-out te hebben gehad.
Een 28-jarige arts vertelt dat in haar omgeving bij drie collega’s een burn-out of medicatieverslaving is vastgesteld. Een 24-jarige aspirant-chirurg schrijft in de enquête: “Ik voel me uitgeput, emotieloos en hopeloos”. Een 35-jarige arts meldt kortaf: “Ik sta op de rand van een burn-out”.

Uitvallers laten een duur gat achter

Veel jonge artsen zijn niet langer bereid het noodlijdende zorgstelsel te dragen. Ongeveer 10% van de artsen verlaat het beroep voortijdig, volgens cijfers van de Association of Swiss Assistant and Senior Physicians. Voor de artsen in opleiding in het onderzoek ziet het er niet beter uit: meer dan 70% zegt minstens één keer concreet te hebben overwogen het artsenberoep op te geven vanwege de arbeidsomstandigheden.ê

Dat heeft verstrekkende gevolgen. Niet alleen omdat het Zwitserland volgens een ander onderzoek in 2040 een tekort zal hebben aan ongeveer 5.500 artsen, maar ook omdat volgens de Kantonsraad van Zürich een artsendiploma het land bruto 1,3 miljoen frank kost. Elke arts die zijn beroep niet uitoefent, kost Zwitserland dus veel geld.

De hier eerder genoemde Krämer kent deze cijfers, maar heeft geen spijt van zijn vertrek. Momenteel werkt hij als medisch adviseur in de farmaceutische industrie.

Lees het hele artikel: «Doctor» used to be a dream job, but the profession is now in decline, door Matthias Niederberger en Nils Pfändler, Neue Züricher Zeitung, 21 februari 2023: www.nzz.ch/english/long-hours-force-swiss-doctors-to-leave-medicine-ld.1726895