Sociaal-culturele professionals: Pioniers van de participatie-samenleving

Marcel Spierts schrijft in zijn boek De stille krachten van de verzorgingsstaat over de toekomst van sociaal-culturele professionals en over de geschiedenis van hun beroep vanaf 1945. Speciale aandacht is er voor de professionalisering van sociaal-cultureel werkers, opbouwwerkers, jongerenwerkers en vormingswerkers, en de manier waarop zij verweven zijn met de ontwikkeling van de verzorgingsstaat. In die professionalisering onderscheidt Spierts drie dimensies: professionaliteit, vakmanschap en ambachtelijkheid.

Kort gezegd is professionaliteit de manier waarop professionals zich verantwoorden en legitimeren naar de samenleving. Vakmanschap betreft de regels, normen en standaarden die vakgenoten onderling overeenkomen om te bepalen wat “goed werk” is. Ambachtelijkheid is de onuitgesproken en ongrijpbare dimensie van het doen en handelen.

In de loop van die geschiedenis heeft zich een harde kern van de sociaal-culturele beroepen ontwikkeld, door Spierts “de logica van het activeren” genoemd. Dat activeren – w.o. empowerment en verbinden – blijkt een subtiel spel te zijn. Hoe kan ik aan de ene kant mensen uitdagen, maar aan de andere kant ook veiligheid bieden? Wanneer confronteer je mensen en wanneer moet je juist ruimte bieden?
Spierts vertelt hoe professionals die logica van het activeren verder kunnen ontwikkelen in de activerende verzorgingsstaat – of de participatiemaatschappij – die momenteel zo in discussie is. Dat is belangrijk, want er blijkt een spanning te bestaan tussen die twee. De activerende verzorgingsstaat is ongeduldig en benadrukt de urgentie van sociale problemen, terwijl de activeringslogica van de professionals zich nu juist kenmerkt door behoedzaamheid en geduldig manoeuvreren.

Door de nadruk te leggen op de ontwikkeling van vakmanschap en ambachtelijkheid – en niet zozeer op professionaliteit zoals in het verleden het geval was – kunnen sociaal-culturele professionals samen met burgers en vrijwilligers zich mede-eigenaar maken van hun beroep. De kracht van de sociaal-culturele beroepen zit hem vooral in sociale innovatie. In deze beroepen zit enorm veel vernieuwingspotentieel, zoals de geschiedenis ons leert.

 U P D A T E
Op 3 december 2014 is bekend gemaakt dat Marcel Spierts de De la Courtprijs 2015 van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) krijgt voor zijn proefschrift De stille krachten van de verzorgingsstaat. De prijs, een bedrag van 7500 euro, is bedoeld voor onderzoek dat onbetaald en zelfstandig is verricht. De prijsuitreiking is op maandag 9 februari 2015 bij de KNAW, Kloveniersburgwal 29 te Amsterdam.