Professionele distantie in balans

Op ontroerende wijze schrijven longarts Sander de Hosson en docent Bart Ongering over hun professionele ervaringen. De boeken die zij uitbrengen vinden gretig aftrek bij het publiek. De vraag is of hun emotionele betrokkenheid niet bijt met hun professionaliteit. Het persoonlijke aspect, mits op de juiste manier ingezet, kan echter juist bijdragen aan het zijn van een betere professional.
Het boek Slotcouplet prijkt al weken in de top van de lijst met bestsellers. Slotcouplet bevat een verzameling aan columns van longarts Sander de Hosson, over zijn ervaringen in de palliatieve zorg. In de bundel vertelt hij, om de flaptekst te citeren, “hoe hij handelt bij vaak ingewikkelde ziektegeschiedenissen en hoe hij worstelt met de vraag die veel dokters hebben: waar ligt de grens van geneeskunde? Moet wel alles wat kan?”
Door zijn gedachten en gedragingen als arts op papier te zetten, maakt hij de relatie met de patiënt knap inzichtelijk. Volgens De Hosson draait het in het werk om professionele nabijheid, ofwel het vermogen om compassie te tonen met de patiënt.

Indringende professionele verhalen

Persoonlijke verhalen van professionals zijn populair. Het meest bekende voorbeeld is Docent Engels Bart Ongering die landelijke bekendheid vergaarde met columns over zijn bestaan als leraar op een vmbo-school. Net als De Hosson beschrijft hij op indringende wijze de verhalen die bij het dagelijks leven als docent horen. Het succes van beide auteurs wordt vaak toegeschreven aan de kracht van het internet. Via sociale media kunnen blogs snel onder een grote groep geïnteresseerden gedeeld worden. Vroeger moesten onervaren auteurs eerst een uitgever overtuigen voordat hun teksten voor het publiek beschikbaar waren. In het geval van De Hosson en Ongering werd eerst de lezer overtuigd waarna de uitgevers moesten vechten om nog een graantje van het succes mee te kunnen pikken. Het antwoord op de vraag waarom juist De Hosson en Ongering zo populair werden is lastiger te geven. Mogelijk staan zij symbool voor respectievelijk de zorgverlener en leraar die wij onszelf en onze naasten zouden wensen. Professionals die oprecht naar ons luisteren en in hun handelen rekening houden met het individu. Daar kun je verklaringen op macroniveau voor zoeken, zoals dat we in tijden van globalisering zoeken naar het herkenbare. Maar wellicht is het niet meer dan dat wij nabijheid en betrokkenheid willen voelen van (vaak volslagen onbekende) professionals die ineens een belangrijke rol in ons bestaan spelen. Of om de flaptekst van Slotcouplet nogmaals aan te halen: “Geneeskunde is soms genezen, vaak verlichten, altijd troosten”.

Professionele distantie

De Hosson vertelde dat hij naast alle positieve reacties ook een stortvloed aan minder leuke berichten heeft ontvangen. Zoveel zelfs, hij zou er naar eigen zeggen een nieuw boek aan kunnen wijden. De persoonlijke en directe schrijfwijze van De Hosson (en ook van Ongering) leidt ertoe dat je van alles van de bundel kunt vinden. Waar de een het een ode aan de palliatieve zorg vindt, spreekt de ander van egotripperij. Velen vinden het een mooie en persoonlijke inkijk in de zorgpraktijk, weer anderen vinden het toch vooral voyeurisme.

Los van de smaak van de lezer wringt de schoen misschien nog wel het sterkst bij het thema professionele distantie. Van een professional wordt verwacht dat hij een zekere afstand bewaart van alle mogelijke ellende die hij op professioneel vlak tegenkomt. Hij of zij moet de situatie koel en helder kunnen analyseren en zich niet verliezen in de emoties van een patiënt/cliënt of leerling. Een overmatige emotionele betrokkenheid komt de kwaliteit immers meestal niet ten goede. Uitgerekend als het voor jezelf mentaal ingewikkeld wordt, moet je in staat zijn je persoonlijke behoeftes, reflexen, belangen of emoties te parkeren. Een professional die blogt over het persoonlijke aspect van het professionele kan al snel worden verweten te weinig distantie te betrachten.

Het gaat om de balans

De arts-patiënt relatie is een menselijke. Een robotachtige distantie van de professional Is daarin vanzelfsprekend onwenselijk. Juist een duurzame persoonlijke relatie tussen dokter en patiënt kan tot betere zorg leiden. In de praktijk gaat het er daarom vooral om dat de zorgverlener zich niet in de emotie mag verliezen. Overmatige vormen leiden uiteindelijk tot slecht werk en uitgeputte professionals. Zoals Gerda Zeijlstra, vertrouwenspersoon en klachtenondersteuner jeugdzorg en onderwijs in Medisch Contact treffend stelt: “Misschien kunnen we daarom beter niet spreken van professionele distantie maar van professionele begrenzing van de emoties”.¹
De kracht van een goede professional is dus dat hij of zij een zekere balans in de mate van persoonlijke betrokkenheid weet te vinden. Het persoonlijke moet niet geparkeerd worden, maar juist goed benut. De Hosson en Ongering bewijzen in hun blogs dat juist die persoonlijke betrokkenheid het professionele werk zo krachtig maakt. In de woorden van De Hosson: “Je bent een mens. Je kunt niet de hele dag huilend door de gang lopen, maar het is niet erg dat er een keer een traan vloeit. Ik geloof niet in professionele afstand, ik geloof in professionele nabijheid”.²

^Noten
1 Professionele distantie, door Paul Brand, Medisch Contact, 13 mei 2009: www.medischcontact.nl
² ‘Ik geloof in professionele nabijheid’, door Sander de Hosson, Arts en Auto, 3 maart 2018: www.artsenauto.nl

Corné van der Meulen, onderzoeker bij Stichting Beroepseer, schreef het artikel Professionele distantie in balans voor MedZ no 3 van juni 2018. MedZ is een tweemaandelijks vakblad voor de praktijkhoudende huisarts. No 3 probeert antwoord te geven op de vraag Waar is VPHuisartsen mee bezig?  Er staat ook een interview in met huisarts Bart Meijman, winnaar in maart 2018 van de eerste Hans Nobel Courage! prijs, die in het leven is geroepen ter blijvende nagedachtenis aan Hans Nobel, medeoprichter van de Landelijke Vereniging VPHuisartsen en onvermoeibaar strijder voor het behoud van de kernwaarden van het huisartsenvak en de rol van de huisarts als familiedokter.

Klik hier voor lezen MedZ no 3: https://issuu.com/appr-naarden/docs/boek_medz3_9977400826e84b