Bijstandsontvangers worden regelmatig aan het werk gezet, zonder beloning, zinvolle begeleiding of reëel uitzicht op een arbeidscontract. Dubieuze werkgevers, re-integratiebedrijven en gemeenten profiteren, aldus Jeroen Laemers, journalist en historicus in zijn blog Werken met behoud van uitkering leidt tot uitbuiting:
“Een tijdje terug publiceerde FNV een zwartboek over werken in de bijstand. Sinds de invoering van de Wet Werk en Bijstand (WWB) in 2004 is het steeds gebruikelijker geworden dat bijstandsontvangers, in ruil voor hun uitkering, verplicht aan het werk moeten.

Wettelijk kader
Deze verplichte werkzaamheden kunnen verschillende vormen aannemen, zo is bepaald in de WWB en enkele aanvullende notities. Allereerst is daar ‘werken met behoud van uitkering’. Dit wil zeggen dat bijstandsontvangers aan het werk worden gezet in ruil voor een inkomen onder het wettelijke minimumloon. Voorwaarden zijn onder andere dat deze werkzaamheden tijdelijk zijn en bovendien zijn gericht op het vinden van betaald werk. Ook moeten training en scholing een belangrijk onderdeel vormen van een dergelijk traject.

Daarnaast zijn er zogenaamde ‘participatieplaatsen’. Deze zijn in principe bedoeld voor moeilijk bemiddelbare mensen die ver van de arbeidsmarkt afstaan. Doel is bijvoorbeeld het opdoen van werkritme. Begeleiding behoort een prominent onderdeel van een participatieplaats te zijn.

Tenslotte is er nog de ‘tegenprestatie’. Hieronder worden maatschappelijk nuttige werkzaamheden begrepen (d.w.z. ‘vrijwilligerswerk’) die niet direct zijn gericht op toetreding op de arbeidsmarkt. Zowel in omvang als duur moet deze verplichte tegenprestatie beperkt blijven.

Hoewel dit alles in theorie niet verkeerd klinkt, is de realiteit anders: werklozen worden vaak gewoon aan het werk gezet, zonder dat er sprake is van zinvolle begeleiding of uitzicht op betaald werk

Gewoon aan het werk
Volgens de wet is werken onder het minimumloon dus alleen toegestaan als dit de kans op het vinden van betaald werk vergroot. Niettemin, zo kunnen we in het FNV-rapport lezen, worden mensen met waardevolle diploma’s (bijvoorbeeld die voor heftruckchauffeur en banketbakker) ingezet bij simpel inpakwerk.
Een ICT’er met HBO-diploma moest flessen in kratten stapelen. Een voormalig accountmanager van een mediabedrijf mocht alleen maar doekjes vouwen, terwijl er ook ander onbetaald werk voorhanden was dat beter bij haar opleiding en achtergrond paste.

In de hierboven genoemde gevallen is natuurlijk geen enkele sprake van re-integratie of training. Toch zijn deze mensen verplicht arbeid te verrichten voor een bedrag ver onder het wettelijk minimumloon. Het alternatief, zo krijgen veel deelnemers voortdurend te horen, is een forse korting op de uitkering”.

Laemers schrijft verder dat begeleiding bij een werktraject al te vaak een lachertje is, worden bijstandsontvangers regelmatig ingezet als werkcoach voor lotgenoten, hebben organisaties aan wie werkende bijstandsontvangers worden uitbesteed vaak geen enkele intentie hun ‘werknemers’ een arbeidscontract aan te bieden, en is het niet ongebruikelijk dat werkzoekenden eerst een half jaar moeten werken met behoud van bijstandsuitkering om vervolgens misschien in dienst te worden genomen.
Waarom het minimumloon betalen als het ook gratis kan?

‘Werken met behoud van uitkering’ leidt gemakkelijk tot misstanden. Wat er gebeurt gaat in tegen de geest, zo niet de letter van de wet, concludeert Laemers.

Lees het hele verhaal Werken met behoud van uitkering leidt tot uitbuiting door Jeroen Laemers, 27 februari 2013, op zijn website: http://jeroenlaemers.wordpress.com

Zwartboek – Werken in de bijstand: alles behalve gewoon goed werk van FNV, december 2012: https://beroepseer.nl

Veel misstanden bij werken met behoud van uitkering op website van FNV, 13 februari 2013: www.fnv.nl (Niet meer beschikbaar op site van FNV).