Is waarschuwen voor FaceApp door politie gewenst? Datavakbond wil techgiganten voorwaarden stellen voor gebruik datagegevens

De Politie van Maastricht plaatste zondag 21 juli 2019 op Facebook een waarschuwing voor de FaceApp ouderdoms-filter: “De laatste paar dagen gaat de ouderdoms-filter weer compleet viraal. Deze app heeft de spraakmakende filter om je ouder te laten lijken, maar ook filters om je bijvoorbeeld jonger te maken, of te kijken hoe je eruit zou zien als je een ander geslacht had.
Maar voor deze, op het eerste gezicht onschuldige app, willen wij u waarschuwen. De FaceApp is een product van een Russisch bedrijf. De Europese privacywetgeving is hier dus niet van toepassing”.
Door het gebruik van de FaceApp worden extreem veel gegevens verzameld, zoals foto’s, IP-adressen, specifieke gegevens van je smartphone en ook worden er cookies geplaatst: “Daarom adviseren wij u om de Face-App te verwijderen van uw telefoon!”

Na plaatsing van het bericht kwam de vraag of dit bericht een goed idee is geweest van de plaatselijke politie? Is een dergelijke waarschuwing wel haar taak? Afgezien van de vraag, blijkt het bericht niet helemaal te kloppen.
Tweakers – de grootste elektronica- en technologiewebsite van Nederland en België – meldt dat gegevensbescherming van toepassing is op iedere dienst die in Europa actief is, ongeacht het land van herkomst.
Tweakers: “Diverse andere politiekorpsen hebben het bericht overgenomen op hun Facebookpagina’s. Desondanks is zo’n bericht niet automatisch afkomstig van ‘de politie’, zegt een woordvoerder van de politieregio Limburg. Elk basisteam en de meeste wijkagenten hebben hun eigen sociale mediaprofielen, Daar kunnen ze opzetten wat ze willen. Daar zijn wel richtlijnen voor, maar de communicatieafdeling kijkt niet mee met ieder bericht.
Volgens de woordvoerder wordt die aanpak gehanteerd om de politie ook online zichtbaarder te maken. “Sommige berichten worden soms met alle goede bedoelingen de wereld in geholpen, maar daarom worden we soms wel eens aangesproken op gedrag dat misschien niet namens de hele politie gepresenteerd wordt”.

Het is dus nog maar de vraag of de politie de aangewezen partij is om te waarschuwen voor een app als FaceApp. Dat durft de woordvoerder ook niet te zeggen. “Dit Facebook-bericht was een initiatief van het basisteam Maastricht. We weten niet precies waarom ze dat zo hebben geplaatst, daar hebben we op dit moment zelf ook vragen over uit staan. De vraag is of wij wel de aangewezen partij zijn om dit advies te geven, en of dit advies überhaupt wel klopt”. Hij vervolgt dat de communicatieafdeling niet alle berichten kan en wil controleren, maar: “Ik denk dat dit niet onze keus was geweest als we die hadden gehad”.

Misbruik van gegevens

Voor het misbruik maken van gegevens van internetgebruikers wordt al jaren gewaarschuwd. Er wordt zelfs les gegeven in datagebruik en -misbruik. Een voorbeeld.
Tijdens een datales op een middelbare school in Dieren bleek uit de Google-gegevens van een leerling dat hij tijdens een toets niet ziek thuis zat, zoals hij had gezegd, maar een pizza had gehaald bij de nieuwe Domino’s in het dorp. De dertienjarige leerling die zich vrijwillig had aangemeld en had ingelogd op zijn Google-account, te zien op een groot scherm in de klas, vertelde na afloop dat hij het niet fijn had gevonden dat iedereen wist waar hij overal was geweest.

Dagelijks produceren wij kosteloos data waar bedrijven als Google en Facebook miljarden mee omzetten. Je zou denken dat wij daarom recht hebben op goede gebruikersvoorwaarden. Maar dat is niet zo.
Als individu staan we machteloos tegenover techgiganten. Het is slikken of stikken, we moeten instemmen met de voorwaarden van de grote digitale platformen met monopolieposities, want anders kunnen we maar weinig beginnen op internet.

Journalist Sjors Roeters deed voor Vrij Nederland verslag van zijn bezoek aan de Datavakbond die de belangen behartigt van iedereen die data produceert op het internet. De Datavakbond beschouwt surfers op internet als producenten van data, omdat ze veel informatie op sociale media delen. Volgens de Europese Algemene verordening gegevensbescherming (AVG-wet) zijn de data van gebruikers van henzelf.

Bas van der Gaag is leraar wiskunde en geeft ook datalessen. Bovenstaand voorbeeld is van hem afkomstig. Hij is een van de oprichters van de Datavakbond. Andere personen die meehielpen met de oprichting zijn journalist Reinier Tromp en Klara Boonstra. Tromp werkt bij De Correspondent en liep stage bij de Wiardi Beckmanstichting (WBS), het wetenschappelijk bureau voor de sociaal-democratie. Deze stichting hielp ook mee met de oprichting van de Databank. Klara Boonstra is directeur van de WBS. Het idee voor de Nederlandse Datavakbond is overigens afkomstig van Europarlementarier Paul Tang.
De Datavakbond is opgericht in mei 2018 en is politiek neutraal. Het is de tweede datavakbond ter wereld. De eerste is de internationale Data Workers Union, opgericht in 2017 die op zijn site vermeldt dat we dagelijks bijna drie exabytes aan gegevens produceren. Een exabyte is 1000 petabytes of 1 triljoen bytes.

Niet machteloos staan tegenover gegevensverzamelaars

Volgens Roeters is de oorspronkelijke bedenker van een datavakbond Glen Weyl, gasthoogleraar economie aan de Princeton-universiteit en onderzoeker bij Microsoft. Datavakbonden zijn volgens Weyl nodig omdat de waarde van platformbedrijven wordt geproduceerd door ons, internetgebruikers, zonder dat we daarvoor betaald worden. Laat staan dat we enige inspraak hebben in de manier waarop zij omgaan met onze data, onze privacy, ons online-leven en onze democratie. Volgens Weyl zijn er nieuwe organisaties nodig die ervoor zorgen dat wij, individuen, niet machteloos staan tegenover de gigantische monopoliemacht van de platforms: “We hebben organisaties als datavakbonden nodig die namens ons kunnen onderhandelen”.
Weyl schreef het boek Radical Markets: Uprooting capitalism and democracy for a just society (2018) met co-auteur Eric A. Posner, hoogleraar rechten (Chicago Law School). Een interessante theorie in het boek is dat een manier om uit de impasse van het liberalisme te komen, we de rol van de markten zouden moeten vergroten in plaats van deze in te perken. Rijkdom kan eerlijker verdeeld worden als vrije markten nog vrijer worden. Het is een uitdagende stelling, maar volgens de auteurs is het het beste antwoord op het hedendaagse populisme en protectionisme. Het boek behelst nog meer ongewone en radicale oplossingen voor problemen van onze tijd. Onder andere het afschaffen van privébezit. Daarvoor in de plaats behoort te komen het gebruik van spullen waarvan de waarde bepaald wordt door de ‘eigenaar’.

Een plaats aan de onderhandelingstafel

De Nederlandse Datavakbond biedt internetgebruikers de mogelijkheid zich te verenigen. Verzekerd is dan een plaats aan de onderhandelingstafel. Dan kunnen er collectief voorwaarden worden gesteld. Er zijn inmiddels bijna tweeduizend leden. Reinier Tromp tegen Roeters: “Maar als we vijf miljoen leden hebben, is de kans groter dat een bedrijf als Google daadwerkelijk naar onze eisen luistert”.

Een dergelijk aantal is niet irreëel. Bestuurslid van Datavakbond Laura Vermeulen vertelt aan Roeters: “Heel veel mensen vinden dit belangrijk. Kijk eens naar het sleepwetreferendum, waar ruim 300.000 handtekeningen voor zijn verzameld. Dat betekent […] dat burgers van beleidsmakers verlangen dat er iets gebeurt. Idealiter zouden we een grote internationale organisatie zijn die bij de Verenigde Naties spreekt, bijvoorbeeld. Er zou natuurlijk ook gewoon een minister van Digitalisering en Privacy moeten zijn”.

Het is niet de bedoeling dat burgers zich de hele tijd zorgen moeten maken en bezig met zich beschermen. Vermeulen: “Je zou gewoon relaxt je telefoon moeten kunnen gebruiken. Het zou zo geregeld moeten zijn dat er überhaupt niets met je data wordt gedaan als je dat niet wilt […] Gebruiksgemak en privacy zouden niet automatisch tegengesteld moeten zijn, ze zouden gewoon samen moeten kunnen gaan”.

Referenties

Internetgebruikers, verenigt u! De Datavakbond strijdt tegen de techgiganten, door Sjors Roeters, Vrij Nederland, 23 juli 2019: www.vn.nl

Hoe meer een bedrijf van jou weet, hoe makkelijker je te manipuleren bent, door Roxane van Iperen, Vrij Nederland, 2 juli 2019: www.vn.nl

Politie Maastricht: WAARSCHUWING FACE-APP OUDERDOMS-FILTER, 21 juli 2019:
https://www.facebook.com/politiemaastricht1/posts/1282376695245040

Nuance: waarschuwt de politie echt om FaceApp te verwijderen? Tweakers, 23 juli 2019: https://tweakers.net

Datavakbond, Wiardi Beckman Stichting: www.wbs.nl

Data Workers Union: https://dataworkers.org

Data workers of the world, unite, The Economist, 7 juli 2018: www.economist.com

Foto bovenaan is van Igor Ovsyannykov (Fancy Crave)