Waarom scholen reageren met geweld

Wanneer scholen fysiek geweld gebruiken, verliest iedereen, de docenten, de leerlingen en de maatschappij. Het is namelijk een belangrijke taak voor onderwijzers om goed gedrag voor te leven, en hoe men bij conflicten niet grijpt naar verbale of fysieke agressie, maar probeert op andere meer verlichte manieren tot oplossingen te komen. In een maatschappij waarin deze waarde niet vanzelfsprekend is, is het zaak dat men in het onderwijs deze wel voorleeft. En wanneer dat zoals afgelopen week in Nieuwegein^*)  toch moet gebeuren, is dat dus een verlies voor iedereen.

De vele docenten, met name op scholen in het speciaal onderwijs, die in de dagelijkse praktijk moeten grijpen naar fysieke interventies ervaren dit ook zo. Niemand is leraar geworden om leerlingen vast te grijpen, op de grond te leggen, of de arm op de rug te draaien. Er is geen docent die niet naar deze middelen grijpt met enig gevoel van met de rug tegen de muur staan.

Zo kan men zich ook voorstellen hoe dat op die dag in Nieuwegein gegaan moet zijn. Nadat de leerling tien keer gevraagd is om de les te verlaten, wordt degene met de hoogste strepen erbij gehaald. Ook nu vertrekt de leerling niet. Wanneer een leerling iedere correctie – zelfs van de baas – naast zich neerlegt, dan is dat wat een school betreft het einde van de rit. Als een leerling naar niemand meer luistert dan is er geen enkele basis meer om nog te kunnen werken. En tegelijkertijd is dat ook het moment van erop of eronder, want jouw reactie als leidinggevende bepaalt in grote mate of je gezag nog serieus wordt genomen door de leerlingen.

Het gedrag van deze leerling is een dusdanige vertrouwensbreuk dat dat wel tot een verwijdering van school zou moeten leiden, maar de realiteit is dat dat niet gaat gebeuren. Een school, en al helemaal een zorglocatie als deze, kan met haar probleemleerlingen geen kant op. Rec-4-scholen zitten vol, andere scholen zitten er niet op te wachten. En de regel is nu eenmaal: Als je een leerling kwijt wil, moet er een andere school zijn die hem aanneemt. U kunt zich het gesprek voorstellen: “Ik wil graag een leerling op uw school aanmelden, kan dat? Waarom we dat willen?” Tja.

Feit is dat scholen met hun probleemleerlingen geen kant op kunnen, en dat hun rechten – bij wet – veel beter geregeld zijn dan die van de onderwijzers.  Zo werd meneer Wesselingh door de school tot het einde van de week naar huis gestuurd. De 13-jarige werd pas na overleg – en dus de noodzakelijke goedkeuring – van de ouders thuisgehouden.

Maandag wordt er weer gesproken tussen alle betrokken partijen “want we moeten toch verder”. Na alles wat er gebeurd is moet dat behoorlijk steken.

Hardhandig ingrijpen is simpelweg het gevolg van onmacht. En met deze absurde regelgeving is het dus niet gek dat scholen geweld moeten gebruiken om de orde te behouden. Met de komst van het passend onderwijs zal dat steeds vaker het geval zijn. Fatsoenlijk beleid voor het omgaan met ontspoorde jongeren kan dit tij nog keren. Want als onderwijzers naar geweld moeten grijpen, verliest iedereen.

René Kneyber (1978) is docent en auteur van het boek Orde houden in het voortgezet onderwijs.

*) NIEUWEGEIN – 10 november 2011 – De politie heeft een adjunct-directeur van het Anna van Rijn College opgepakt nadat hij een leerling uit de klas had gezet.
De man zou de jongen te hardhandig hebben aangepakt toen hij hem de les uit stuurde. Dat gebeurde na een ruzie tussen twee leerlingen. De jongen wilde de klas niet verlaten en werd daarom door de adjunct beetgepakt en de gang op gezet.
De leerling heeft aangifte gedaan en daarom is de adjunct meegenomen voor verhoor.