Organisaties met leerstoornissen
Inleiding
– In mijn dagelijkse werk, als bestuurder bij Jeugdhulp Friesland, ontmoet ik geregeld kinderen met leerstoornissen. Dat willen zeggen dat deze jongeren moeite hebben met leren. Ze kunnen de theorie niet verwerken of kunnen voorbeelden niet natekenen of gedrag nadoen. Tijdens mijn studie pedagogiek heb ik geleerd dat leerstoornissen een ernstige belemmering voor de ontwikkeling van het kind zijn. Op termijn betekent dit een lage of zelfs geen opleiding en minder kansen op de arbeidsmarkt, met alle gevolgen van dien.
Falen op school is voor veel kinderen een schokkende negatieve ervaring. Vaak is de oorzaak van dit falen moeilijk te doorgronden. Kinderen zitten op de een of andere manier in een herhalingspatroon van mislukkingen.
Leerkrachten en ouders willen weten waarom en wat ze er aan kunnen doen (Pedagoog: J. Dumont).
In mijn functie als (part time) Lector aan de Stenden Hogeschool kom ik geregeld managers en organisaties met leerstoornissen tegen.
Kort gezegd: men herhaalt steeds dezelfde fouten. Men begrijpt maar niet waarom ze steeds in herhaling valt. Ondanks soms dure en tijdrovende reorganisaties en interventies, zoals training of slimme ICT toepassingen valt de organisatie terug in oude verkeerde gedragspatronen.
Symptomen van een organisatie met een leerstoornis zijn bijvoorbeeld: veel wisselingen in het middenkader en management, een herhalend financieel tekort, hoog arbeidsverzuim, de klanten klagen of blijven weg etc. Als er sprake is van een herhaling van dergelijke symptomen kunnen we in een aantal gevallen spreken van een organisatie met een leerstoornis. Een bekende organisatie deskundige, Peter Senge is dit fenomeen ook opgevallen:
‘Vergeet al die versleten systeem- en procesoplossingen in organisaties. Iemand aan de top of de specialist die alles uitdenkt, dat werkt gewoon niet meer. De meest geslaagde organisatie in deze eeuw zal de’ lerende organisatie’ zijn. Het vermogen sneller te kunnen leren dan je concurrent is de beste voorsprong (Veranderdeskundige:P.Senge).’
Hoe komen we uit dit patroon van falen? Wat mij telkens weer opvalt, is dat als er een succes in een bedrijf of organisatie is, er vele eigenaren zijn. Als een organisatie faalt, wijst men al gauw naar elkaar; de directie naar de markt of de medewerkers en de medewerkers naar het management of men wijst naar vage zaken als ‘de cultuur’ of ‘de communicatie’.
In een wij–zij verhouding leren we weinig tot niets en kijken we vooral naar elkaar in plaats van naar ons zelf. Zelden wordt hierbij de vraag gesteld die ouders en leerkrachten bij kinderen met leerproblemen stellen. Waarom gaat het leren en verbeteren zo moeizaam?
Deze vraag gaat niet alleen over het kind zelf, maar over het aanbod van de docent en de ondersteuning van de ouders. Deze vraag geeft dus verbinding: het samen met deskundigen, betrokkenen en vooral ook het kind nadenken over een nieuwe vorm van leren.
Leren als grondhouding
Een oud Chinees gezegd luidt: Een goede meester studeert meer dan zijn leerlingen. Veel managers en medewerkers volgen nog wel eens een cursus of training. Hierbij gaat het om het opdoen van vaardigheden of bepaalde kennis. Zelden wordt stilgestaan bij het leren zelf. leren lijkt vaak iets vanzelfsprekends, maar dat is het niet. De fout die vaak wordt gemaakt is dat er naar een snelle organisatorische oplossing wordt gezocht, terwijl de kern van veel leerproblemen een mentaal probleem is.
We zitten gevangen in onze denkpatronen en reactieve gedrag. Ik eindig met de woorden van een wijze man die geweldloosheid als uitgangspunt in zijn leven nam: ‘Als je écht iets in deze wereld wilt veranderen, moet je het niet afschuiven op anderen, maar eerst nagaan hoe je de verandering zélf kan worden. Dit betekent oefenen en reflecteren op je eigen denken en gedrag.’
Met deze grondhouding, te beginnen bij het management kan een nieuw leerproces in een organisatie beginnen. Opnieuw leren, en daarbij niet steeds in herhalingen van fouten vallen, richt zich dus allereerst op het probleem van de leerstoornis zelf.